Σχόλιο για τις ισπανικές εκλογές, για το περιοδικό της Ισπανικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης

• 

Λεπτομέρειες

Δημιουργηθηκε στις Τρίτη, 05 Ιουλίου 2016 19:54

Οι πρόσφατες εκλογές στην Ισπανία ανέδειξαν ως τον απόλυτο νικητή τον Μαριάννο Ραχόι, πρωτίστως, και δευτερευόντως το Λαϊκό Κόμμα. Οι Σοσιαλιστές βγαίνουν από αυτή την αναμέτρηση με ψαλιδισμένα ποσοστά και έδρες, όμως εμφανίζονται ικανοποιημένοι, αφού οι δημοσκοπικές τους επιδόσεις ήταν πολύ χαμηλότερες, έτσι ώστε να αναμετρούνται με αυτές και όχι με τα ποσοστά που έλαβαν τον περασμένο Δεκέμβρη, πόσω μάλλον παλαιότερα.
Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει με τους Unidos Podemos: ενώ αύξησαν έδρες και εκλογική επιρροή, συγκρίνονται με τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, ακόμη και τα exit polls που τους έφερναν δεύτερο Κόμμα, ικανούς να σχηματίσουν κυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές. Οι Ciuadadanos, ακολούθησαν τη μοίρα των σχηματισμών που δεν έχουν ευδιάκριτο πολιτικό στίγμα: στις κρίσιμες αναμετρήσεις αποδεκατίζονται προς όφελος του ισχυρότερου ιδεολογικά συγγενούς χώρου.
Προκαλεί έκπληξη η τόσο άνετη επικράτηση του Λαϊκού κόμματος. Με πάνω από 1000 υποθέσεις να εκκρεμούν ενώπιον της Δικαιοσύνης, με στελέχη του στη φυλακή για υποθέσεις σκανδάλων και διαφθοράς, οι Ισπανοί του έδειξαν εμπιστοσύνη. Η προεκλογική του εκστρατεία ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη: το σλόγκαν «Κάνε μια χάρη στην Ισπανία» κωδικοποιούσε το εκλογικό διακύβευμα και κινητοποίησε ψηφοφόρους. Επιπλέον, το Λαϊκό Κόμμα, ήταν το μόνο που, μετά τον Δεκέμβρη, εξήντλησε όλα τα ενδεχόμενα σχηματισμού κυβέρνησης, υποχωρώντας ακόμη και σε επίπεδο ονομάτων.
Οι Unidos Podemos δεν κατόρθωσαν να αποκομίσουν οφέλη από την εκλογική τους συμμαχία με την Izquierda Unida. Μόλις τρείς μέρες πριν τις εκλογές, σε δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα El Periodic της Ανδόρρας, 7 στους 10 ψηφοφόρους της Izquierda Unida εμφανίζονται εξαιρετικά επιφυλακτικοί με τη συμμαχία με τους Podemos. Αυτό το ποιοτικό στοιχείο δεν προκαλεί καμία έκπληξη, σε αυτούς που παρακολουθούν την εξέλιξη στα Αριστερά Ευρωπαϊκά Κόμματα, αλλά και τη ρητορική των Podemos άμα τη εμφανίσει τους. Από την αντισυστημική ρητορική (εντός ή εκτός εισαγωγικών) του Πάμπλο Ιγκλέσιας και των συντρόφων του, όχι μόνο δεν ξέφευγε η Αριστερά, αλλά κατηγορούνταν για κομφορμισμό και μέρος των ευθυνών εξαιτίας της σύμπραξης με τους Σοσιαλιστές. «Αλιεύοντας» στην αριστερή δεξαμενή ψηφοφόρων, κατηγορούσαν την IU για καρεκλοκενταυρισμό και νεκρολαγνεία, και καλούσαν τον κόσμο να εγκαταλείψει τους «αριστερούς καριερίστες» και τους «ποντικούς των κομματικών διαδρόμων», οι οποίοι ήταν «η άλλη όψη του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος, αναπόσπαστο και απαραίτητο κομμάτι του». Από την άλλη μεριά, οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι της IU, δεν μπορούσαν να συντονίσουν τον βηματισμό τους με ανθρώπους που πέρα από καλές προθέσεις, στερούνταν πολιτικής παιδείας και κουλτούρας, οι αποφάσεις παίρνονταν με τρόπους οι οποίοι είναι ξένοι με την παραδοσιακή Αριστερά και κυρίως, είχαν υπάρξει, έξι μήνες πριν, οι πλέον δριμείς της κατήγοροι. Όταν αφιονίζεις πολιτικά το κοινό σου εναντίον άλλου Κόμματος, είναι πολύ δύσκολο να μεταστρέψεις το κλίμα και να γίνεις πειστικός για την ανάγκη σύμπλευσης. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτοί οι ψηφοφόροι δεν επέλεξαν να ψηφίσουν ένα άλλο Κόμμα, αλλά απείχαν από την κάλπη δείχνοντας την δυσαρέσκεια τους, αλλά και το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο τους έχουν οδηγήσει οι επιλογές του Κόμματός τους (ανάλογη υπήρξε η στάση ψηφοφόρων του Αριστερού ΑΚΕΛ στην Κύπρο στις εκλογές της 22ας Μαΐου).
Οι Podemos πλήρωσαν στην κάλπη την αλαζονική στάση που είχαν επιδείξει στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων. Απαιτούσαν από τους Σοσιαλιστές την Αντιπροεδρία, τα μισά χαρτοφυλάκια, άμεσο δημοψήφισμα για ανεξαρτησία της Καταλονίας και μη συμμετοχή των Ciudadanos. Δημοσκοπήσεις της εποχής δείχνουν ότι ακόμη και ψηφοφόροι τους, θεωρούν κάποιους από τους όρους (κυρίως το θέμα του δημοψηφίσματος) προσχηματικούς. Η συνεργασία απορρίφθηκε, μετά από σχετική εισήγηση της ηγεσίας, από τη βάση του Κόμματος. Οι Podemos επιχείρησαν να επαναλάβουν το πείραμα του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2012, παραβλέποντας ότι στη ζωή και την πολιτική τα πράγματα δεν εξελίσσονται σε κενό και ότι σε εποχές κρίσης, οι εξελίξεις διαμορφώνονται κυρίως βάσει των διαφορών και όχι των ομοιοτήτων.
Έβλαψε τους Podemos η σύγκριση με τον ΣΥΡΙΖΑ; Στην πρόσφατη αποτίμηση των εκλογικών αποτελεσμάτων αποφάνθηκαν πως όχι (δεν ήταν η ίδια η αξιολόγηση για τη συμμαχία με την IU). Ήδη προεκλογικά, ο Ιγκλέσιας είχε δηλώσει ότι η κατάσταση σε Ελλάδα και Ισπανία δεν είναι η ίδια, αποδίδοντας τη δυσχερή θέση του ΣΥΡΙΖΑ στις προηγούμενες κυβερνήσεις και δηλώνοντας ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί στην Ισπανία, μην κατανοώντας ότι με αυτόν τον τρόπο, ουσιαστικά έδινε εύσημα στους διαχειριστές της κρίσης, Λαϊκό Κόμμα και Σοσιαλιστές, δήλωση που δυσαρέστησε ιδιαιτέρως τους Συμμάχους τους της IU, αφού για αυτούς η διαχείριση της κρίσης από τις προηγούμενες κυβερνήσεις ήταν η αιχμή του δόρατος της αντιπολιτευτικής τους ρητορικής.
Όλα τα παραπάνω όμως είναι απλά συνοδευτικά του βασικού ζητήματος, που ξεφεύγει από τα όρια της Ισπανίας και οφείλει να απασχολήσει σοβαρά και άμεσα την ευρωπαϊκή Αριστερά και τη Σοσιαλδημοκρατία.
Αυτή τη στιγμή, πανευρωπαϊκά, το μόνο σχέδιο, που όμως συνοδεύεται από σκληρή λιτότητα και τις πιο αντιλαϊκές προοπτικές, είναι αυτό της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ, της Γερμανίας και των θεσμών. Η σοσιαλδημοκρατία (και θέλοντας να προλάβω το «μα, η σοσιαλδημοκρατία είναι κομμάτι της Αριστεράς», σημειώνω ότι δεν αναζητώ τίτλο σε μαρκίζα, αλλά ουσία, περιεχόμενο και πολιτικές) οφείλει να θυμηθεί τις ρίζες της και παύοντας να είναι παρακολούθημα των πλέον φιλελεύθερων πολιτικών, να καταστήσει την Αριστερά στρατηγικό της εταίρο. Η Αριστερά οφείλει να εκπονήσει ένα σαφές, πειστικό, συνεκτικό και ρεαλιστικό σχέδιο εξόδου από την κρίση και ένα νέο αφήγημα οικονομικής ανάπτυξης, στηριζόμενο σε μία ορθή ερμηνεία των κοινωνικών και οικονομικών μετασχηματισμών. Και δυστυχώς, ούτε η εκδοχή της Αριστεράς στην εξουσία στη χώρα μου, δεν έχει κατορθώσει να αρθρώσει, ακόμα, ένα εναλλακτικό αφήγημα και σχέδιο.
Αν δεν παρουσιαστεί σύντομα μια αξιόπιστη αριστερή προσέγγιση, η σκληρή λιτότητα θα συνεχίσει να αποτελεί τη μόνη απάντηση στην κρίση, οι δεξιές κυβερνήσεις θα προβάλλονται ως οι μόνοι αξιόπιστοι συνομιλητές των θεσμών και οι ελπίδες και ο λόγος περί αλλαγής θα αναληφθούν από ακροδεξιές, νεοναζιστικές δυνάμεις, τα προεόρτια των οποίων έχουμε δει ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η δική μου.
Σε αυτή την περίπτωση η Αριστερά θα δικαιώσει αυτούς που, πανευρωπαϊκά, ισχυρίζονται ότι ο ρόλος της είναι αντιπολιτευόμενη και όχι κυβερνώσα.