"Ισραήλ - Τουρκία: επανασύνδεση μέσω Ομπάμα": άρθρο στο protagon

maria yannakaki4Την Παρασκευή 22 Μάρτη και πριν ακόμη αναχωρήσει ο πρόεδρος Ομπάμα για τον επόμενο σταθμό της επίσκεψής του στη Μ. Ανατολή, την Ιορδανία, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Νετανιάχου τηλεφώνησε στον Τούρκο ομόλογό του Ερντοάν, προκειμένου να του ζητήσει συγγνώμη για τα επεισόδια του Μαΐου 2010 στο Μαβί Μαρμαρά. Η συγγνώμη έγινε αποδεκτή αφού η διαμεσολάβηση του Αμερικανού προέδρου έγινε κατόπιν συνεννόησης με την Τουρκία, η οποία θέλησε να του χαρίσει μία διπλωματική επιτυχία. Οι σχέσεις Τουρκίας-Ιράν, σε συνδυασμό με την ασκούμενη πολιτική της έναντι της Συρίας και οι φόβοι για ανατροπή του καθεστώτος και επικράτησης ακραίων Ισλαμιστών, η πολιτική αστάθεια στην Αίγυπτο, η ανικανότητα του βασιλιά της Ιορδανίας και η ευτυχής συγκυρία συμμετοχής στη νέα κυβέρνηση του Ισραήλ μετριοπαθών κεντρώων συνέβαλαν στο να αναδειχθεί κορυφαίο θέμα στην ατζέντα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής η επαναπροσέγγιση Τουρκίας Ισραήλ.

Η αναδίπλωση της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας άρχισε να γίνεται ορατή στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, το Δεκέμβριο, όταν αποδέχθηκε να άρει το βέτο που είχε ασκήσει για τη μη στρατιωτικού χαρακτήρα συνεργασία της Συμμαχίας με το Ισραήλ. Οι πιέσεις που δέχθηκε η Τουρκία σχετίζονται και με την υποστήριξη του σουνιτικού μουσουλμανικού μπλοκ (Τουρκίας, Κατάρ, Ιορδανίας με την Αίγυπτο επικεφαλής) στη Μέση Ανατολή και με την επιθυμία του Αμερικανού προέδρου για αναθέρμανση της ισραηλινο-παλαιστινιακής ειρηνευτικής διαδικασίας δημιουργία του.

Την Κυριακή 17 Φλεβάρη, η εφημερίδα Today's Zaman ανακοίνωσε την υπογραφή συμφωνίας πώλησης από το Ισραήλ στην Τουρκία ηλεκτρονικών αεροπορικών συστημάτων, ενώ παραμένει πάντα σε εκκρεμότητα το φιλόδοξο τουρκοισραηλινό σχέδιο του υπόγειου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.

Ακολούθησαν οι δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού όταν αποκάλεσε το Σιωνισμό «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας», δήλωση που καταδικάστηκε από το σύνολο της διεθνούς Κοινότητας και την οποία ο ίδιος προσπάθησε να διασκεδάσει με συνέντευξή του στην εφημερίδα Politiken της Δανίας και η αναβάθμιση πριν από περίπου 20 μέρες της διπλωματικής αποστολής της Τουρκίας στη Ραμάλα τοποθετώντας πρέσβη στο «κράτος της Παλαιστίνης», αψηφώντας τις αποφάσεις των Διεθνών Οργανισμών.

Από το 1948 μέχρι σήμερα οι σχέσεις Ισραήλ –Τουρκίας, πέρασαν από πολλές φάσεις. Στρατηγικοί σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών αμφότεροι, τη δεκαετία του '90 προέβησαν σε συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας, οι οποίες ενθαρρύνονταν από τη στρατιωτική και κεμαλική ελίτ της Τουρκίας, αφού οι σχέσεις με το Ισραήλ θεωρούνταν ανάχωμα στην αναφαινόμενη ανάδυση του πολιτικού Ισλάμ και του κουρδικού εθνικισμού. Το Ισραήλ, από τη μεριά του, ποτέ δεν εμπιστεύτηκε στην Τουρκία ρόλο διαμεσολαβητή με τους Παλαιστινίους καθιστώντας με κάθε ευκαιρία σαφές ότι προνομιακός συνομιλητής σε αυτό το πεδίο ήταν η Αίγυπτος
Οι καλές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών άρχισαν να επιδεινώνονται σταδιακά από το 2003 με την εκλογή Ερντοάν στην Τουρκία και τις νέες στρατηγικές επιλογές της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησής του.

Δραματική καμπή στις σχέσεις των δύο χωρών τα γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά τον Μάιο του 2010, όταν Ισραηλινοί κομμάντος επιτέθηκαν, μετά από προειδοποιήσεις, σε νηοπομπή του διεθνούς κινήματος Free Gaza, σκοπός της οποίας ήταν να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό και να μεταφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας. Από τη συμπλοκή που ακολούθησε σε ένα πλοίο σκοτώθηκαν 9 ακτιβιστές, Τούρκοι πολίτες.

Ακολούθησε άμεση αμοιβαία ανάκληση των πρέσβεων και υποβάθμιση των διπλωματικών αποστολών.

Στη συνέχεια η Τουρκία ενίσχυσε τους δεσμούς της με το καθεστώς του Ασάντ στη Συρία και το Ιράν και προσπάθησε να αναπτύξει τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο, ο οποίος ανέκαθεν έβλεπε με δυσπιστία τις εκλεκτικές της συγγένειες με το κράτος του Ισραήλ, το οποίο, με τη σειρά του προσπάθησε να ενισχύσει τους δεσμούς του με παραδοσιακούς ανταγωνιστές της Τουρκίας στην περιοχή, όπως η Κύπρος, η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Ρουμανία.

Τούρκοι αναλυτές τονίζουν ότι η Άγκυρα ωθήθηκε στην ομαλοποίηση των σχέσεών της με το Ισραήλ ψάχνοντας απάντηση σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα, το οποίο αφορά το μέλλον της κυπριακής οικονομικής κρίσης και των ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ: Ποια θα είναι η μελλοντική στάση του Τελ Αβίβ στο ζήτημα της κυπριακής ΑΟΖ;
Ερωτηθείς επ' αυτού ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Αλον Λιέλ, αποδέχθηκε ότι η ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με την Τουρκία θα φέρει «δραματικές αλλαγές» στην Ανατολική Μεσόγειο και ότι στο ζήτημα του φυσικού αερίου «θα συνομιλήσουμε με την Τουρκία».

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εξελίξεις επισπεύθηκαν και από την πιθανότητα εμπλοκής της Ρωσίας στην οικονομική κρίση της Κύπρου, γεγονός που θορύβησε όχι μόνο τις ΗΠΑ, αλλά και Τουρκία και Ισραήλ που έσπευσαν να περάσουν το μήνυμα ότι αυτά που τους ενώνουν στην περιοχή είναι πολύ περισσότερα από τα διακυβεύματα της «άτυχης στιγμής» του Μάη του 2010.

Η αναθέρμανση των σχέσεων των δύο χωρών δημιουργεί νέα δεδομένα στην περιοχή που αφορούν και στον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου, αφού μία από τις σημαντικότερες πτυχές του Μαβί Μαρμαρά ήταν ότι το επεισόδιο έλαβε χώρα στα διεθνή ύδατα.
Τέλος, διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο για τον άξονα συνεννόησης Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας, στο οποίο η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να κινηθεί πολύπλευρα, μεθοδικά, ενεργητικά και με εξωστρέφεια, αλλά και προσεκτικά έχοντας πάντα κατά νου ότι οι ισορροπίες αλλάζουν, όπως και τα συμφέροντα, στρατηγικά και ενεργειακά.

Ισραήλ - Τουρκία: επανασύνδεση μέσω Ομπάμα, της Μαρίας Γιαννακάκη