Μία απλή αναδρομή στον Κοινοβουλευτικό Έλεγχο που ακολούθησε το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι στις 20 Γενάρη 2014, αρκεί για να κατανοήσει κανείς τις προθέσεις της τότε κυβέρνησης: ήταν εμφανής η προσπάθεια να καλυφθούν πίσω από την FRONTEX και ο ένας Υπουργός παρέπεμπε στον άλλο, με τον αρμόδιο, τότε, Υπουργό Nαυτιλίας και Αιγαίου, Μιλτ. Βαρβιτσιώτη, να μην εμφανίζεται καν στη Βουλή προκειμένου να απαντήσει στις Eπίκαιρες Eρωτήσεις που καταθέταμε.
Ο ίδιος ο σημερινός Πρωθυπουργός και τότε βουλευτής και Υπουργός της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, στην εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Μηδέν» της 7ης Σεπτέμβρη 2015 είχε υπερασπιστεί μέχρι κεραίας την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης Σαμαρά για τους χειρισμούς στην υπόθεση.
Ο φάκελος για το ναυάγιο που στοίχισε 11 ζωές, πήγε στο Ναυτοδικείο Πειραιά, τον Απρίλιο του 2014, και μέσα σε τρεις μήνες έκλεισε σε πρώτο και δεύτερο βαθμό και αρχειοθετήθηκε με απόφαση του επικυρώθηκε, χωρίς καθυστέρηση, από τον Εισαγγελέα του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου. Μία από τις βασικές αιτιάσεις του Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου, που έθεσε την υπόθεση στο αρχείο, ήταν ότι δεν γίνονται επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα
Ο Εισαγγελέας δεν ζήτησε, προκειμένου να τις εντάξει στη δικογραφία, άρση απορρήτου των επικοινωνιών του σκάφους του λιμενικού με το κέντρο Διεύθυνσης Προστασίας Συνόρων ώστε να γίνουν γνωστές οι εντολές που δίνονταν. Δε δέχτηκε να μιλήσει ούτε με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που από την πρώτη στιγμή βρέθηκε στη Λέρο με τους διασωθέντες, ενώ έκρινε ως αξιόπιστες μόνο τις καταθέσεις των λιμενικών
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έστω 8,5 χρόνια αργότερα, αποτελεί τη μεγαλύτερη δικαίωση για τα θύματα και τους επιζήσαντες, αλλά και εμπλουτίζει τη Νομολογία για ανάλογες περιπτώσεις, καθιστώντας την εν λόγω απόφαση σταθμό σε ζητήματα προστασίας των προσφυγικών δικαιωμάτων. Μετά την απόφαση αυτή, η Ελληνική Δικαιοσύνη υποχρεούται να ανοίξει, εκ νέου, την υπόθεση, και να αναζητήσει ποινικές ευθύνες.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, μιλά για «αδιαμφισβήτητα δεδομένα» και εκθέτει την Ελλάδα καταγγέλλοντας την ανεπαρκή αντίδρασή της και την διάτρητη διαδικασία με στόχο την κάλυψη των παράνομων επαναπροωθήσεων. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα παραβίασε το άρθρο 2 (δικαίωμα στην ζωή) της Ευρωπαϊκής Συνθήκης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αφού εντόπισε παραλείψεις στις διαδικασίες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εθνικές αρχές δεν διεξήγαγαν ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα, ικανή να ρίξει φως στις συνθήκες υπό τις οποίες βούλιαξε η βάρκα και ότι οι ελληνικές αρχές δεν έπραξαν τα δέοντα προκειμένου να παράσχουν στους προσφεύγοντες και τους συγγενείς τους το απαιτούμενο επίπεδο προστασίας.
Επίσης, η Ελλάδα καταδικάστηκε για παραβίαση του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή/και εξευτελιστικής συμπεριφοράς) αναφορικά με τους 12 επιζήσαντες οι οποίοι προσέφυγαν στο ΕΔΑΔ, αφού διαπίστωσε ότι μετά το ναυάγιο υπέστησαν εξευτελιστική συμπεριφορά και σωματικούς ελέγχους κατά την άφιξή τους στο Φαρμακονήσι. Ανθρώπους ναυαγούς, που είχαν μόλις χάσει μπροστά στα μάτια τους τα παιδιά τους, τους έβγαλαν από τη θάλασσα και τους ξεγύμνωναν για να διαπιστώσουν αν κουβαλούν πάνω τους κάτι επιλήψιμο.
Η εν θέματι απόφαση είναι πιο επίκαιρη και χρήσιμη σήμερα παρά ποτέ, μετά την κρίση στην FRONTEX, τον περασμένο Απρίλιο, που οδήγησε σε παραίτηση τον επικεφαλής της, ο οποίος είχε προλάβει να βραβευθεί για τις υπηρεσίες του από τον αρμόδιο Έλληνα Υπουργό Μηταράκη, συνεπεία των καταγγελιών που δημοσιεύτηκαν στον Διεθνή Τύπο, σύμφωνα με τις οποίες η συνοριακή υπηρεσία έχει εμπλακεί σε επαναπροωθήσεις τουλάχιστον 957 αιτούντων άσυλο στο Αιγαίο μεταξύ Μαρτίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2021, ενώ τον Δεκέμβριο του 2021, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ζήτησε από την Ελλάδα να απαντήσει σε τουλάχιστον 32 αιτήματα που αφορούσαν σαράντα επτά αιτούντες άσυλο που δηλώνουν ότι έχουν πέσει θύματα επαναπροώθησης από το 2019.
Η αρμόδια Ευρωπαία Επίτροπος Γιόχανσον σε απάντησή της σε ερώτηση ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ εξέφρασε την ανησυχία της για τις καταγγελίες και έστειλε στην ελληνική κυβέρνηση μήνυμα συμμόρφωσης με τις θεμελιώδεις Αρχές του Διεθνούς Δικαίου: «Η Επιτροπή παραμένει προσηλωμένη στη δέσμευσή της να εξασφαλίζει την αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών μας συνόρων, σε πλήρη συμμόρφωση με τις ισχύουσες διατάξεις του δικαίου της ΕΕ, στις οποίες περιλαμβάνονται εκείνες που διασφαλίζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα».
Στα τέλη Ιουνίου, ήρθε στο φως έρευνα των Guardian, LighthouseReports, LeMonde, DerSpiegel και ARDReportMünchen αναφορικά με τη στάση των ελληνικών Αρχών απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες που περνούν τα σύνορα στον Έβρο: σύμφωνα με μαρτυρίες, αιτούντες άσυλο «στρατολογήθηκαν από αστυνομικές αρχές» και συμμετείχαν – μέσω πιέσεων που ασκήθηκαν από Έλληνες αστυνομικούς- ενεργά σε επαναπροωθήσεις. Οι ίδιοι περιέγραψαν τους εαυτούς τους ως σκλάβους, ενώ η έρευνα φιλοξενεί και μαρτυρίες κατοίκων που φέρονται να επιβεβαιώνουν αυτές τις καταγγελίες.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου οφείλει να λάβει ευρεία δημοσιότητα: η συμμόρφωση με τις Αρχές του Διεθνούς Δικαίου, η παροχή βοήθειας σε άτομα τα οποία βρίσκονται σε ανάγκη δεν είναι απλά μία πράξη αλληλεγγύης. Είναι συμβατική υποχρέωση ενός Κράτους Δικαίου και απορρέει από την ένταξή του στους διεθνείς Οργανισμούς και τις Διεθνείς Συνθήκες και μας αφορά όλους. Η καταστρατήγησή τους οδηγεί σε καταδίκες όπως την παραπάνω και καθιστά την χώρα κράτος παρία της Διεθνούς Κοινότητας. Αναμένω από την παρούσα κυβέρνηση που είναι η ίδια με αυτή του Γενάρη του 2014 και κυρίως από τους πρωταγωνιστές Υπουργούς που είναι και σήμερα Υπουργοί της κυβέρνησης Μητσοτάκη, μία συγγνώμη για όσα ντροπιαστικά και ασεβή για τους νεκρούς ακούστηκαν εκείνες τις μέρες εντός και εκτός Βουλής. Και θα περίμενα από τους ψηφοφόρους της ΝΔ να απαιτήσουν από την κυβέρνηση που στηρίζουν πλήρη συμμόρφωση με τις Αρχές του Διεθνούς Δικαίου και σεβασμό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εκτός αν το »Μένουμε Ευρώπη» εξαντλείται στις οικονομικές υποχρεώσεις της χώρας.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής «Σήμερα» στο Σκάι, στις 12 Ιούλη, ο Ανδρέας Λοβέρδος δήλωσε ότι διαφωνεί με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι, τον Γενάρη του 2014, που στοίχισε τη ζωή σε 11 ανθρώπους.
Κατηγόρησε μάλιστα το ΕΔΑΔ για μεροληψία σε βάρος της Ελλάδας φέρνοντας ως παράδειγμα απόφαση του Δικαστηρίου που δικαίωσε την Ισπανία για την επιστροφή μεταναστών, οι οποίοι είχαν εισέλθει μέσω του συνοριακού θύλακα της Μελίγια στο Μαρόκο. Δεν είναι η πρώτη φορά που αυτή η απόφαση γίνεται αντικείμενο λανθασμένης ανάγνωσης και εκμετάλλευσης από πολιτικά στελέχη τα οποία βιάστηκαν να προεξοφλήσουν, χωρίς, φυσικά, να έχουν μελετήσει το σκεπτικό τη, ότι το ΕΔΑΔ ανοίγει τον δρόμο σε μαζικές επαναπροωθήσεις ανθρώπων που ζητούν άσυλο, με πρώτο και καλύτερο τον υπουργό Ανάπτυξης Αδωνη Γεωργιάδη: «Τι λέει δηλαδή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο; Οτι, αν έρχεται μία βάρκα με 50 ανθρώπους, έχεις δικαίωμα ως κράτος να τους βάλεις σ’ ένα πλοίο και να τους στείλεις όλους πίσω, χωρίς να εξετάσεις αν κάποιος είναι πρόσφυγας», έλεγε στο Open, την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2020, ο κ. Γεωργιάδης, επιδεικνύοντας άγνοια της απόφασης και μοναδική προχειρότητα, την ώρα που ζητούσε τα ρέστα από τον ΣΥΡΙΖΑ και όσους επισημαίνουν την ακροδεξιά πολιτική τοποθέτησή του.
Ας επιστρέψουμε όμως στον Ανδρέα Λοβέρδο που οι τοποθετήσεις του θα έπρεπε να είναι τεκμηριωμένες αφού εκτός από βουλευτής είναι και καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου. Ο κ. Λοβέρδος αγνοεί ή παραβλέπει ότι ο ίδιος ο τότε Πρόεδρος του ΕΔΑΔ και νυν καθ. Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου και Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής, Αλ. Σισιλιάνος, μέσα στη Βουλή, ενώπιον των βουλευτών της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης και της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Παρακολούθησης των Αποφάσεων του ΕΔΔΑ, στις 17 Φεβρουαρίου 2020, είχε δηλώσει ότι η απόφαση που δικαίωνε την Ισπανία, εκτός του ότι αφορά μετανάστες και όχι αιτούντες άσυλο, αφ' ενός δεν μπορεί να εφαρμοστεί στη θάλασσα, αφ' ετέρου ούτε καν στον Έβρο δε θα μπορούσε να τύχει εφαρμογής γιατί το σκεπτικό του Δικαστηρίου εδράζεται στο ότι η Ισπανία δίνει τη δυνατότητα να ζητήσει κανείς άσυλο στα συνοριακά φυλάκιά της ή στις πρεσβείες της, συνθήκες που δεν παρέχει η Ελλάδα.
Μάλιστα, ο καθ. Σισιλιάνος, με πολύ διπλωματικό τρόπο και στο εύρος που του επέτρεπε ο θεσμικός του ρόλος σημείωσε ότι «δεν είναι μια επαναστατική απόφαση», αλλά παραδέχτηκε ότι «σηματοδοτεί μια αυστηροποίηση», σε συνέχεια άλλων αποφάσεων του ΕΔΔΑ, που θέτουν ένα πιο αυστηρό πλαίσιο για τα δικαιώματα των προσφύγων και μεταναστών, σταθμίζοντας με μεγαλύτερο βάρος από το παρελθόν τα ζητήματα ελέγχου των συνόρων, γεγονός που δεν μπορεί, παρά να αντανακλά την ευρύτερη συντηρητική στροφή του πολιτικού συστήματος της Ευρώπης.
Εύκολα κατανοούμε ότι ο κ. Λοβέρδος πέρα από κυνικά ανάλγητος, η απόφαση για το Φαρμακονήσι αφορά σε 11 νεκρούς και την εξευτελιστική συμπεριφορά που υπέστησαν οι επιζήσαντες, άνθρωποι ναυαγοί που είχαν δει να πνίγονται μπροστά στα μάτια τους τα παιδιά τους, αποδεικνύεται απελπιστικά αμελέτητος για έναν καθηγητή Πανεπιστημίου και θιασώτη της αριστείας.
Ποιο είναι το διακύβευμα όμως, χάριν του οποίου ο κ. Λοβέρδος θέτει εν αμφιβόλω την επιστημονική του εγκυρότητα; Είναι προφανές ότι ο ίδιος είναι στιβαρός πυλώνας του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου και αυθεντικός εκφραστής του εντός του ΚΙΝΑΛ ΠΑΣΟΚ. Με αυτό το πολιτικό σκεπτικό διεκδίκησε την Προεδρία του κόμματος και ουδέποτε έκρυψε ότι πιθανή μετεκλογική συνεργασία του κόμματός του με στόχο το σχηματισμό κυβέρνησης με το ΣΥΡΙΖΑ θα τον έβρισκε αντίθετο. Εκφράζοντας την κάθετη διαφωνία του με την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε μία υπόθεση, η οποία τον Γενάρη του 2014 είχε προκαλέσει σφοδρή σύγκρουση, εντός και εκτός Βουλής, ανάμεσα στην κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου και τον ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο εκφράζει την απόλυτη εναντίωσή του με ένα ταυτοτικό για τον ΣΥΡΙΖΑ ζήτημα, χαϊδεύοντας, παράλληλα, το πλέον συντηρητικό και ξενοφοβικό ακροατήριο, αλλά και στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στον Πρόεδρό του κόμματός του: διαμηνύει στον Νίκο Ανδρουλάκη ότι ακόμη και αν το αποτέλεσμα της κάλπης, όποτε και αν αυτή στηθεί, δίνει την αριθμητική δυνατότητα σχηματισμού μίας κυβέρνησης συνεργασίας ΣΥΡΙΖΑ-ΚΙΝΑΛ να μην διανοηθεί να το αποτολμήσει, καθώς θα τον βρει μπροστά του με συνέπειες που ενδεχομένως να στοιχίσουν ακόμη και την ενότητα του κόμματος.
Είναι εξαιρετικά σύνηθες, πολιτικοί να δημοσιεύουν κατά καιρούς εμβληματικές ομιλίες τους και αρθρογραφία τους. Το Στο Κόκκινο Σακκίδιο του Τσακαλώτου δεν εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία, όπως είναι αναμενόμενο από έναν άνθρωπο που υπήρξε πανεπιστημιακός, κορυφαίος διανοούμενος και ενεργός πολιτικά, πολύ πριν περάσει σε αυτό που αποκαλούμε «πρώτη γραμμή της πολιτικής».
Ο βασικός κορμός του βιβλίου αποτελείται από τα πολιτικά ημερολόγια δύο περιόδων: 2019-2021 και 2012-2013, περιλαμβάνονται επίσης κείμενα που έχουν, κατά καιρούς, δημοσιευτεί σε εφημερίδες την περίοδο 2019-2021 αλλά και στο περιοδικό Κάπα, ένα περιοδικό με αναφορά στο χώρο του ΚΚΕ-εσωτερικού-Ανανεωτική Αριστερά, το 1987, τα οποία δεν έχουν μουσειακή αξία, αλλά διατηρούν την επικαιρότητά τους και ιδεολογικά μπολιάζουν τη σημερινή συγκυρία.
Συμπεριλαμβάνεται ακόμα, με τη μορφή εισαγωγής, ένα εντελώς νέο κείμενο, το οποίο εξηγεί την επιλογή της παρέμβασης με τη μορφή πολιτικού ημερολογίου και εμπεριέχει αρκετά βιωματικά στοιχεία, τόσο της πολιτικής όσο και της προσωπικής του διαδρομής.
Τόσο μέσα από το πολιτικό ημερολόγιο, όσο και από την αρθρογραφία αναδύεται το διαρκές πρόταγμα του συγγραφέα, η ανάγκη για μία πιο δίκαιη και πιο ηθική κοινωνία και οικονομία.
Το πηγαίο χιούμορ του βρίσκει την ιδανική του έκφραση μέσα από τον γραπτό λόγο, όπως και οι αναγνωστικές επιλογές του ίδιου του Τσακαλώτου, συνδρομητή δύο σημαντικών βρετανικών περιοδικών, του London Review of Books και της New Left Review.
Παρόλο που βρέθηκε στην κομβική, και άκρως τεχνοκρατική θέση του Υπουργού Οικονομικών, στην πιο δύσκολη καμπή της πολιτικής και οικονομικής ζωής της Ελλάδας στην Μεταπολίτευση, ο Τσακαλώτος δεν εγκαταλείπει τη συνειδητή προσπάθεια να παρακολουθεί στενά την λογοτεχνική ζωή: εξάλλου, μόνο τυχαίο δεν μπορεί να είναι ότι το βιβλίο ενός κορυφαίου πολιτικού και τεχνοκράτη προλογίζει μία εκ των κορυφαίων λογοτέχνιδα: η Μάρω Δούκα
Το πιο προγραμματικό κείμενο του βιβλίου, γραμμένο το 2020, αποτυπώνει συνεκτικά τη θέση του Τσακαλώτου για το ρόλο της Αριστεράς στο σύγχρονο κόσμο και μπορεί να αποτελέσει μία στέρεη βάση για τη δημόσια συζήτηση: η Αριστερά πρέπει να συνεχίσει να εκπέμπει μια συνεκτική ιδεολογία και να αντισταθεί στην αποδυνάμωση της ιδεολογίας που ανοίγει το δρόμο για ρήξη ανάμεσα σε κόμματα και ιδεολογίας και για την κυριαρχία ενός «τεχνολαϊκισμού» που παρουσιάζει συγκεκριμένες απόψεις ως «ουδέτερες» και τεχνοκρατικές. Η αποδυνάμωση της ιδεολογίας και η στρατηγική της επιβίωσης διαμορφώνει ουσιαστικά τους όρους για να κυριαρχήσει η πολιτισμική ατζέντα της Δεξιάς και τελικά αυτή να ηγεμονεύσει. Η προσπάθεια να αντιστραφούν οι επιπτώσεις της αποδυνάμωσης της ιδεολογίας σημαίνουν μια Αριστερά που παράγει ιδεολογία σε αντιδιαστολή προς έναν «αριστερό τεχνολαϊκισμό». Αυτό με τη σειρά του σημαίνει μια Αριστερά που υπερβαίνει, κατά τον Τσακαλώτο, τον οικονομισμό, διαμορφώνει μια προοδευτική πολιτισμική ατζέντα για τα ζητήματα του φύλου, των δικαιωμάτων και του ρατσισμού και ουσιαστικά κάνει πράξη μια στρατηγική «πολέμου θέσεων» που δεν θα διαγράφει τον στόχο του μετασχηματισμού αλλά θα λαμβάνει υπόψη της και την υπαρκτή ενδεχομενικότητα του πολιτικού πεδίου.
Μόλις πενήντα μέρες πριν, ο Εμμανουέλ Μακρόν κατόρθωσε να εκλεγεί Πρόεδρος, για δεύτερη φορά, της Γαλλικής Δημοκρατίας καταγάγοντας μία Πύρρειο νίκη, τα μηνύματα της οποίας, όμως, δε φαίνεται να κατανόησε με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στα χθεσινά αποτελέσματα: είναι ο πλέον αρνητικά εκλεγμένος Πρόεδρος της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας με την αποχή να σκαρφαλώνει, στο β’ γύρο των Προεδρικών στο 28% , μετά τον Ζωρζ Πομπιντού, όταν η αποχή έφτασε στο 31%, ένα χρόνο μετά τον Γαλλικό Μάη.
Χρειάστηκε να κινητοποιηθούν τα δημοκρατικά αντανακλαστικά των Γάλλων προκειμένου, η Γαλλία με την πολιτική και πολιτισμική παράδοση που διαθέτει, να μην έχει, σήμερα, μία ακροδεξιά για Πρόεδρο. Χαρακτηριστικά τα όσα είχε γράψει, την παραμονή του β’ γύρου των Προεδρικών εκλογών, ο Εντουάρ Λουί, μια από τις πιο μαχητικές φωνές της εργατικής τάξης και των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων στη Γαλλία, συγγραφέας των «Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπλεγκέλ», «Ιστορία της βίας», «Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου», «Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική»
Την Κυριακή θα πάω να ψηφίσω ενάντια στον φασισμό, δηλαδή θα πάω να ψηφίσω έναν υποψήφιο που μισώ βαθιά, κάποιον που πέρασε πέντε χρόνια ακρωτηριάζοντας διαδηλωτές, εξαφανίζοντας κρεβάτια νοσοκομείων εν μέσω πανδημίας σε όλο τον κόσμο, καταστρέφοντας συστήματα βοήθειας και αλληλεγγύης.
Ο Μακρόν δεν αξιοποίησε στις 50 μέρες που μεσολάβησαν την ψήφο ανοχής που έλαβε απέναντι στην ακροδεξιά απειλή. Ενώ στις Προεδρικές εκλογές, ο για λίγες ψήφους αποκλεισθείς ηγέτης της Αριστεράς Ζαν Λυκ Μελανσόν καλούσε τους Γάλλους να «φράξουν μαζικά το δρόμο στη Λεπέν», ο ίδιος επέλεξε, στον χθεσινό β’ γύρο για την Εθνοσυνέλευση, να καλέσει τους ψηφοφόρους του εκλογικού συνδυασμού «Μαζί» , στα περιπτώσεις που είχαν να επιλέξουν μεταξύ ενός υποψηφίου της Λεπέν και του Μελανσόν «να κρίνουν κατά περίπτωση». Η ποιοτική ανάλυση της ψήφου καταδεικνύει πως σε αυτές τις περιπτώσεις οι «μακρονιστές» απείχαν σε ποσοστό 72%, 16% ψήφισαν υπέρ της Αριστεράς, ενώ 12% υπέρ του υποψηφίου της Λεπέν. Η ανιστόρητη πολιτική των ίσων αποστάσεων, η ρητορική του ακραίου νεοφιλελεύθερου κέντρου θιασώτης του οποίου είναι ο Γάλλος Πρόεδρος ευθύνεται, εν πολλοίς, για το πρωτοφανές άλμα του γαλλικού ακροδεξιού σχηματισμού: μέσα σε 5 χρόνια η Λεπέν δεκαπλασίασε τις έδρες της, γεγονός που της επιτρέπει να σχηματίσει κοινοβουλευτική ομάδα, να έχει πρόσβαση σε δημόσια επιχορήγηση και να συμμετέχει σε κοινοβουλευτικές επιτροπές. Για την πολιτική που θα ακολουθήσει δεν μπορούμε να έχουμε αυταπάτες: στο διθυραμβικό χαιρετισμό που απηύθυνε, χθες βράδυ, στους οπαδούς της έκανε σαφές ότι στο στόχαστρό της είναι η Αριστερά, κατόπιν πρόσθεσε τους μακρονιστές, και ότι οι προσπάθειές της θα επικεντρωθούν στην ανύψωση των ιδανικών του Έθνους, ένας εύσχημος τρόπος να καλύψει τα αντιευρωπαϊκά και ξενοφοβικά της αισθήματα.
Το εγχείρημα του Μελανσόν να ενώσει υπό την σκέπη της «Ανυπότακτης Γαλλίας» αριστερούς, σοσιαλιστές και οικολόγους στέφθηκε με επιτυχία, αν και δεν κατόρθωσε να υλοποιήσει το στόχο του που ήταν να κόψει πρώτος το νήμα και να γίνει πρωθυπουργός προκειμένου να αποτελέσει τροχοπέδη, στα στενά όρια ενός προεδρικού συστήματος, στα σχέδια του Μακρόν. Σήμερα όμως είναι αξιωματική αντιπολίτευση και, κυρίως, δείχνει το δρόμο στην Αριστερά στην υπόλοιπη Ευρώπη ότι μόνο μέσα από την αναζήτηση των κοινών στόχων και τη συσπείρωση μπορεί να υπάρξει απάντηση στον νεοφιλελευθερισμό που σαρώνει την πολιτική ζωή. Σημαντική επίσης, είναι η παρακαταθήκη μίας συμμαχίας και ενός κοινού προγράμματος που δημιουργήθηκε από τις κοινωνικές δυνάμεις και ανάγκες και όχι σε αποστειρωμένα κομματικά γραφεία με συναντήσεις κορυφής και συνεργασίες περσόνων, οι οποίες στόχο έχουν την πολιτική τους επιβίωση και όχι την έκφραση των αναγκών των καιρών. Ερώτημα παραμένει ποια θα ήταν η εξέλιξη στις Προεδρικές εκλογές αν αυτή η συμμαχία των αριστερών δυνάμεων είχε λάβει χώρα πριν και η Αριστερά δεν είχε πάει κατακερματισμένη απέναντι στον Μακρόν.
Οι αριθμοί στην Εθνοσυνέλευση είναι αμείλικτοι: οι χειρισμοί του Μακρόν φέρνουν μετά από 25 χρόνια, σε ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό, τη «συγκατοίκηση» στην πολιτική ζωή της Γαλλίας. Είναι σίγουρο ότι ο Γάλλος Πρόεδρος θα αναζητήσει το σχηματισμό κυβέρνησης στο
αποδυναμωμένο γκωλικό Κόμμα την παραδοσιακή Δεξιά: αυτό θα σημάνει περαιτέρω μετακίνησή του προς δεξιές θέσεις, γεγονός που πιθανόν να εκφραστεί και στον ανασχηματισμό που θα κληθεί άμεσα να κάνει αφού Υπουργοί της κυβέρνησης δεν μπόρεσαν να εκλεγούν και παραιτήθηκαν. Ζητούμενο παραμένει αν θα επιλέξει να συνεχίσει η Πρωθυπουργός, Ελιζαμπέτ Μπορν, όπως και το ποιοι θα δεχθούν να υπουργοποιηθούν συνδέοντας το όνομά τους με σειρά αντιδημοφιλών μέτρων, συνταξιοδοτικό, απορρύθμιση του εμβληματικού για τους Γάλλους Κράτους Πρόνοιας.
Όμως, οι Ρεπουμπλικανοί, μέχρι τη στιγμή τουλάχιστον που γράφονται αυτές οι γραμμές, δηλώνουν αντιπολίτευση, με μόνο την πλέον αναγνωρίσιμη προσωπικότητα της παράταξης, τον πρώην πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, να τάσσεται απολύτως υπέρ της συνεργασίας με την παράταξη Μακρόν. Όμως ο κ. Σαρκοζί δεν είναι βουλευτής. Ελλείψει, μέχρι νεοτέρας, κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, η παράταξη του Εμανουέλ Μακρόν θα αναζητεί, όπως είπε η πρωθυπουργός Ελιζαμπέτ Μπορν, “πλειοψηφίες δράσης” από “ποικίλες ευαισθησίες” επί συγκεκριμένων θεμάτων.
Η αποχή είναι ένα ακόμη, εξαιρετικά ανησυχητικό φαινόμενο, ιδιαίτερα όταν φαίνεται να παγιώνεται στη Γαλλία, την κοιτίδα της αστικής Δημοκρατίας. Τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα υψηλά στο νεανικό πληθυσμό και για την απαξίωση της πολιτικής ζωής και τον πολιτικό κυνισμό, ευθύνες έχουμε όλοι. Η κρίση αντιπροσώπευσης και η αμφισβήτηση του πολιτικού προσωπικού, η οποία τείνει να γίνει κρίση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος, διαπερνά οριζόντια τα κόμματα σε όλο το φάσμα της πολιτικής ζωής. Χωρίς πάταξη της διαφθοράς, ενίσχυση των θεσμών και της ουσιαστικής λογοδοσίας, χωρίς αποτελεσματική λειτουργία των αντίβαρων της εξουσίας και της διαφάνειας στην άσκησή της, οι πολίτες θα απομακρύνονται από τη συμμετοχή στα κοινά και θα γίνονται εύκολη λεία στα χέρια λαϊκιστών και δημαγωγών.
Τέλος, είναι σαφές ότι τα μηνύματα των χθεσινών εκλογών δεν μένουν στα όρια του εξαγώνου: επηρεάζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς μιλάμε για την δεύτερη πιο ισχυρή οικονομία της ευρωζώνης και την, παραδοσιακά, πολιτική ατμομηχανή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μία πολύ κρίσιμη ιστορική καμπή: ο πόλεμος στην Ουκρανία οξύνει περαιτέρω την οικονομική κρίση, ο χειμώνας φαντάζει εφιαλτικός υπό το φάσμα της ενεργειακής κρίσης, η κλιματική αλλαγή φέρνει όλο και πιο κοντά την απειλή της επισιτιστικής κρίσης, την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να επιδείξει Ηγεσία προκειμένου να δώσει βιώσιμες απαντήσεις, αλλά και να προχωρήσει στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση
Εάν αντιπαραβάλει κανείς την επίσημη Ιστοριογραφία τόσο στην ε/κ όσο και στην τ/κ κοινότητα θα διαμορφώσει την άποψη ότι αναφέρονται σε διαφορετικές χώρες, καθώς τα γεγονότα φωτίζονται από εκ διαμέτρου αντίθετες οπτικές γωνίες.
Αμφότερα τα κοινοτικά αφηγήματα πόρρω απέχουν από την ιστορική πραγματικότητα. Η προσπέλαση των γεγονότων περιορίζεται στις βολικές για την κοινότητά τους επισημάνσεις και παρασιωπούν ή υποβαθμίζουν οι άβολες αλήθειες.
Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, Νιαζί Κιζιλγιουρέκ, στο ογκώδες αυτό έργο, το Κυπριακό δεν ξεκίνησε το 1974, όπως είναι η κυρίαρχη άποψη στους ε/κ, ούτε καν το 1963-64, άποψη κυρίαρχη ανάμεσα στους τ/κ, ούτε η εθνοτική βία στην Κύπρο ήταν αποτέλεσμα των πολιτισμικών και θρησκευτικών διαφορών ή του συναισθήματος του μίσους. Τα βαθύτερα αίτια της θα πρέπει να αναζητηθούν στον άνισο εκσυγχρονισμό των δύο κοινοτήτων κατά την περίοδο της κυπριακής νεωτερικότητας, στο γεγονός ότι η άλλοτε “κυρίαρχη” τ/κ κοινότητα ήταν πλέον αδύναμη μπροστά στην ισχυρότερη ε/κ, στο δίπολο “ανώτερη-υποδεέστερη” ομάδα ως παράμετρος διαμόρφωσης των μεταξύ τους σχέσεων, στην ασυμφωνία στις επιδιώξεις των δύο ομάδων για το μέλλον του νησιού και, το σημαντικότερο, στη διαμάχη τους για κυριαρχία.
Στη ρίζα της εθνοτικής βίας στην Κύπρο, προσθέτει ο Νιαζί Κιζίλγιουρέκ, βρίσκονται οι “αντιμαχόμενες επιδιώξεις” και οι “συγκρούσεις για το πολιτικό στάτους” ανάμεσα σε κοινότητες που μοιράζονται την ίδια γεωγραφία. Καθοριστικό ρόλο στην πυροδότηση της εθνοτικής βίας διαδραμάτισε η διαμάχη για το ποιος είναι ο “κυρίαρχος” και ποιος η “μειονότητα”, ποιος είναι ο “οικοδεσπότης” και ποιος ο “φιλοξενούμενος”. Καταφεύγοντας στη βία, οι δυο κοινότητες επιδίωκαν είτε να διασφαλίσουν την εξουσία στο νησί.
Από τις δύο εθνοτικές ομάδες που μοιράζονταν την ίδια γεωγραφική περιοχή, η μια στράφηκε στον διαχωρισμό και την ίδρυση του δικού της κράτους ενώ η άλλη διεκδίκησε την πλήρη κυριαρχία επί της κυπριακής γεωγραφίας.
Με την υπογραφή της «Κυπριακής Σύμβασης» του Ιουνίου 1878, μετά από τριακόσια επτά χρόνια, η Κύπρος μεταβιβάζεται στη Βρετανία, και το 1882 αποκτά το πρώτο νομοθετικό συμβούλιο με τρεις μουσουλμάνους, έξι μη μουσουλμάνους και έξι Άγγλους συμβούλους. Έκτοτε η μουσουλμανική κοινότητα έπαψε να είναι κυρίαρχη στο νησί, σε όλα τα επίπεδα.
Ο συγγραφέας ορθά εντοπίζει την εδραίωση της τριβής και της έντασης μεταξύ των δύο κοινοτήτων στον άνισο εκσυγχρονισμό των δύο κοινοτήτων: «Η πάλαι ποτέ κυρίαρχη μουσουλμανική κοινότητα παρακολουθούσε φοβισμένη την ελληνοκυπριακή εξέλιξη. Σε συνδυασμό με τη μεταβολή στο στάτους, η απερίφραστη υιοθέτηση της Ένωσης από τους Ελληνοκύπριους μετέπλασε την υφιστάμενη ένταση ανάμεσα στις ελίτ των δύο κοινοτήτων σε εχθρότητα». (σελ.73) Και την ίδια ώρα εύστοχα παρατηρεί: «Η ελληνοκυπριακή κοινότητα θεωρούσε τους Τουρκοκύπριους οθωμανικό κατάλοιπο, ξένους, φιλοξενούμενους, μια ασήμαντη μειονότητα που φιλοξενούσε στο δικό της σπίτι». (σελ. 82)
Στη συνέχεια εξετάζεται ενδελεχώς ο Ε/κυπριακός αλυτρωτισμός σε συνάρτηση με τη συχνά αποκαρδιωτική στάση των εκάστοτε ελληνικών κυβερνήσεων έναντι των Ελλήνων της Κύπρου, τόσο επί Ελευθέριου Βενιζέλου, όσο και επί Νικόλαου Πλαστήρα, μέχρι και το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 και την έναρξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ. Και όπως πολύ σωστά τονίζει ο συγγραφέας, ούτε οι Ε/κ έθεσαν εξαρχής στο στόχαστρο τους Τ/κ ούτε το αντίστροφο συνέβη. Σε αυτές τις στοχεύσεις φτάσαμε σταδιακά στη διάρκεια του αγώνα, με ευθύνη του βρετανικού παράγοντα, αλλά κυρίως, του εθνικισμού.
Στον ίδιο τόμο ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ ιχνηλατεί πως το Κυπριακό διαδραμάτισε ρόλο εθνικού προβλήματος τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Τουρκία, υποδαυλίζοντας το εθνοτικό μίσος.
Τα βίαια επεισόδια μεταξύ των δύο κοινοτήτων και οι προβοκάτσιες διαδέχονται η μια την άλλη και ο εθνικιστικός παροξυσμός, συνοδευόμενος από το μεγαλοϊδεατισμό τόσο της μιας, όσο και της άλλης κοινότητας, δεν αφήνουν τη σύνεση, τη συναίνεση και τη μετριοπάθεια να πρυτανεύσουν. Η κορύφωση της βίας και της μνησικακίας επιτυγχάνεται με την επικράτηση του Ραούφ Ντενκτάς έναντι του Φαζίλ Κουτσιούκ, και την ουσιαστική διαδοχή της VOLKAN από την TMT.
Και μέσα σε τούτη τη λαίλαπα του μίσους, της βίας, της μνησικακίας, του ολέθρου για την ολική Κύπρο, δεν μπορώ παρά να σταθώ στα λόγια του Ντερβίς Αλί Καβάζογλου. Λόγια που εκφράζουν ένα όραμα ατόφιο, αλλά δυστυχώς απραγματοποίητο ως τις μέρες μας. Έλεγε λοιπόν ο Καβάζογλου, ως επικεφαλής της Διεύθυνσης Τουρκικού Κλάδου του ΑΚΕΛ: «Ο κυπριακός λαός αποτελεί ένα αδιαίρετο σύνολο καθότι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έζησαν και ζουν μαζί σε αυτά τα χώματα για αιώνες. Μαζί όργωσαν τα χωράφια, δίπλα δίπλα δούλεψαν συντροφικά στους πάγκους εργασίας, δίπλα δίπλα εργάστηκαν αδελφικά σε πόλεις και χωριά, δίπλα δίπλα κατοίκησαν αγκαλιασμένοι σε πόλεις και χωριά, μαζί έκλαψαν στις καλές και μαζί θρήνησαν στις κακές μέρες μοιραζόμενοι μια κοινή μοίρα». (σελ. 271)
Με τη γένεση της Κυπριακής Δημοκρατίας η άρχουσα τάξη και στις δυο κοινότητες άρχισε να επεξεργάζεται αλλεπάλληλα– και κυρίως αλληλοσυγκρουόμενα – σενάρια για την κατάλυσή της. Πρώτοι διδάξαντες οι Ε/κ με το Σχέδιο «Ακρίτας» και την περίφημη Οργάνωση, η οποία «συστάθηκε από το Ελληνικό ΓΕΣ και τον Μακάριο με τελικό στόχο την πραγματοποίηση της Ένωσης». (σελ. 442) Βέβαια, δεν ήταν μόνο η «Οργάνωση» με την τετραμελή ηγεσία της υπό τους Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, Τάσσο Παπαδόπουλο, Νίκο Κόση και Γλαύκο Κληρίδη. Ήταν και τα εξίσου τοξικά ένοπλα καπετανάτα των Βάσου Λυσσαρίδη και Νίκου Σαμψών που λειτουργούσαν εκ παραλλήλου.
Την ίδια ώρα, η εθνικιστική τ/κ ηγεσία δεν άφηνε ανεκμετάλλευτη καμιά ευκαιρία που παρουσιαζόταν για προώθηση της διχοτόμησης. Όπως πολύ σωστά υπογραμμίζει ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ « …η βήμα με βήμα δράση που προνοούσε το Σχέδιο Ακρίτας όσο και τα τουρκοκυπριακά σχέδια εξυπηρετούσαν αντίστοιχα μια επιθυμητή ριζοσπαστική λύση. Οι δυο πλευρές καιροφυλακτούσαν για το παραστράτημα της αντίπαλης πλευράς και δεν θα δίσταζαν, μέσω προκλήσεων, να προκαλέσουν την παρεκτροπή της». (σελ. 480)
Ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ αναλύει και το περιβόητο Σχέδιο Άτσενσον υπό τη σκοπιά της βίας και της μνησικακίας. Ένα σχέδιο που επιδίωκε την εξαφάνιση της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον πολιτικό χάρτη. Ακολούθως, γίνεται ανάλυση των γεγονότων της Κοφίνου το 1967, που ενταφίασαν οριστικά και αμετάκλητα την Ένωση.
Στη συνέχεια ο συγγραφέας εξετάζει την ενδοκοινοτική βία της δεκαετίας του ’70 σε κάθε κοινότητα χωριστά, όπου η μισαλλοδοξία και η πολιτική βαρβαρότητα εκφράζονταν με ξυλοδαρμούς, απαγωγές και δολοφονίες.
Με ψύχραιμη, νηφάλια, αλλά ωμή και τεκμηριωμένη ματιά ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ στέκεται και στα τραγικά γεγονότα του 1974, το πραξικόπημα και την εισβολή. Και ορθά επισημαίνει ότι αυτά defacto επέβαλαν τη διχοτόμηση και την εθνοτική κάθαρση.
Ο συγγραφέας αναφέρεται σε όλες τις φρικαλεότητες του πολέμου, σε όλες τις σφαγές, τους βιασμούς και τις λεηλασίες, χωρίς να κάνει καμιά διάκριση ή εξαίρεση για καμία κοινότητα. Μιλά για την Άλοα, το Σανταλάρι, τη Μάραθα και την Τόχνη, αλλά δεν παρασιωπά την Άσσια και το Παλαίκυθρο. Η ματιά του είναι σφαιρική, καθολική, χωρίς εξωραϊσμούς ή συμψηφισμούς.
Η κατακλείδα ολόκληρου του δίτομου αυτού έργου είναι τολμηρή, κυνικά και πικρά αληθινή. Ο συγγραφέας υπογραμμίζει: « …η συνταγματική τάξη που η Τουρκία επιδίωξε να επιβάλει διά της στρατιωτικής ισχύος, σταδιακά, έγινε αποδεκτή τόσο από τη διεθνή όσο και από την ίδια την ελληνοκυπριακή πλευρά. Ακριβέστερα, η τουρκική βία στην Κύπρο, εντέλει, μετατράπηκε σε βία που παράγει νόμο». (σελ. 842) Η αλήθεια είναι οδυνηρά πικρή και μας οδηγεί σε αυτήν με επίπονο και επώδυνο τρόπο ο συγγραφέας Νιαζί Κιζίλγιουρεκ.
Η μνήμη και στις δύο κοινότητες είναι επιλεκτική, μεροληπτική, ανειλικρινής. Και όσοι τολμούν να τα πουν λοιδορούνται ως προδότες και μειωμένων εθνικών αντιστάσεων. Ο μόνος τρόπος η Κύπρος να δει καλύτερες μέρες είναι να οπλιστούν και οι δύο κοινότητες με τη γενναιότητα, την ευθυκρισία, την τόλμη και το θάρρος του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ.
