Ομιλία στην 3η Γενική Συνέλευση της Ένωσης Περιφερειών (Λευκάδα, 27 Νοέμβρη). 11 συν μία προτάσεις για την αναθεώρηση του Καλλικράτη

• 

Λεπτομέρειες

Δημιουργηθηκε στις Κυριακή, 29 Νοεμβρίου 2015 20:00

Ο Καλλικράτης ήταν ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, που αποπνέει όμως τη φιλοσοφία μίας άλλης εποχής, με διαφορετικά οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά και διαφορετικές ανάγκες. Μετά από πέντε χρόνια εφαρμογής είχαμε τη δυνατότητα να διαπιστώσουμε και να εντοπίσουμε τις δυσλειτουργίες του, και σήμερα, με εκπεφρασμένη τη βούληση της κυβέρνησης για αναθεώρησή του, είναι η κατάλληλη στιγμή να ανοίξει μία συγκροτημένη και ενδελεχής συζήτηση ανά περιφέρεια, αλλά και στην Ένωση Περιφερειών για την αναθεώρησή του. Μία αναθεώρηση όμως που θα κοιτά γενναία στο μέλλον της Αυτοδιοίκησης και όχι στο παρελθόν, που θα ενδυναμώνει την Περιφέρεια και όχι που θα την αποδυναμώνει.
Θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω 11 συν μία προτάσεις ενόψει της Αναθεώρησης. Επιλέγω να αναφερθώ πιο αναλυτικά στην πρόταση για τη θεσμοθέτηση του συμμετοχικού προϋπολογισμού, καθώς ενώ μετρά πολλά χρόνια εφαρμογής σε πολλές περιοχές του κόσμου, στην Ελλάδα είναι ακόμη άγνωστος.

1. Αλλαγή εκλογικού συστήματος: ο περιφερειακός συνδυασμός που την β' Κυριακή παίρνει το 50+1, έχει την απόλυτη πλειοψηφία και κυριαρχία για πέντε ολόκληρα χρόνια. Αυτό, και ευτυχώς, δεν υπάρχει σε καμία κυβέρνηση. Να υπάρχει ελάχιστο ποσοστό εκλογής, ώστε να εξασφαλίζει τουλάχιστον 2 άτομα σε ένα συνδυασμό, με στόχο την ενίσχυση των συνεργασιών και την αποφυγή του κατακερματισμού των δυνάμεων προεκλογικά. Είναι αναγκαία η δημιουργία μίας νέας παιδείας συνεργασιών και συνεργασίας της τοπικής εξουσίας με την κοινωνία των πολιτών.

2. Περιφερειαρχοκεντρικό σύστημα: ο περιφερειάρχης να εκλέγεται από το Συμβούλιο και να ανακαλείται από αυτό.

3. Κατάργηση Αποκεντρωμένης, αντικατάσταση από Όργανο της διοίκησης που θα ελέγχει μόνο τη νομιμότητα. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί –καταρχάς αναγκαίοι και αποδεκτοί- αυξάνονται συνεχώς, (Πάρεδρος, Αποκεντρωμένη Διοίκηση, Ελεγκτικό Συνέδριο, Παρατηρητήριο κ.λπ.) εντείνουν τη γραφειοκρατία, ασκούν ελέγχους σκοπιμότητας και δημιουργούν ασφυκτικό πλαίσιο για κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα και κοινωνική παρέμβαση.

4. Κατάργηση χωρικών αντιπεριφερειών (ενισχύουν το αίσθημα του διαχωρισμού και διατηρούν τη συνείδηση των παλιών Νομαρχιών) και αντικατάστασή τους από θεματικές (ενίσχυση αισθήματος συνανήκειν). Θεσμοθέτηση ενός οργάνου ανά περιφερειακή ενότητα με τη συμμετοχή των αιρετών περιφερειακών συμβούλων για την εξέταση των θεμάτων της περιφερειακής ενότητας.

5. Ενδελεχής επεξεργασία διατάξεων που θεωρούνται αντισυνταγματικές, προκειμένου να οριστικοποιηθεί αν πρόκειται για διατάξεις που πραγματικά προσκρούουν στο Σύνταγμα ή χρησιμοποιείται αυτό το επιχείρημα προσχηματικά, προκειμένου η Κεντρική διοίκηση να μην παραχωρήσει αρμοδιότητες. Διατήρηση των αρμοδιοτήτων, που για συνταγματικούς λόγους δεν μπορούν να αποδοθούν στην αυτοδιοίκηση, σε περιφερειακές υπηρεσίες υπουργείων. Ενίσχυση της Περιφερειακής αυτοδιοίκησης με επιπλέον αρμοδιότητες αλλά κυρίως με πόρους.

6. Έκδοση των προβλεπόμενων Προεδρικών Διαταγμάτων και των σχετικών υπουργικών αποφάσεων του Ν. 3852/2010 που παραμένουν ανενεργά.

7. Ισχυροποίηση της συνεργασίας ανάμεσα στα δύο επίπεδα αυτοδιοίκησης και υλοποίηση της δια-βαθμιδικής συνεργασίας.

8. Η συγκρότηση των οργάνων από αιρετά μέλη οριζόμενα από την πλειοψηφία του Περιφερειακού Συμβουλίου δεν εγγυάται την άσκηση ελέγχου στις αποφάσεις της ίδιας της πλειοψηφίας. Χρειάζεται εμπιστοσύνη και σαφείς αρμοδιότητες στα αιρετά συλλογικά όργανα και στην κοινωνία των πολτών, γι' αυτό και η Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης, όπου συμμετέχουν οι Δήμαρχοι της Περιφέρειας, οι εκπρόσωποι των εργαζομένων, των επιμελητηρίων, της αποκεντρωμένης Δημόσιας Διοίκησης, των οργανώσεων και φορέων των πολιτών, έπρεπε να συγκροτείται με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου και το βασικότερο, να μην έχει μόνο γνωμοδοτικό ή συμβουλευτικό προς το Συμβούλιο χαρακτήρα.

9. Η δημιουργία νέων θεσμών που συνδέουν τους φορείς εξουσίας της Αυτοδιοίκησης με την κοινωνία, όπως η παραπάνω Επιτροπή Διαβούλευσης, ο Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης, το Συμβούλιο Ένταξης των Μεταναστών, ήταν θετική εξέλιξη. Όμως οι νέοι θεσμοί δεν αξιοποιήθηκαν για την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών και είτε εξελίχθηκαν σε μια τυπική διαδικασία, είτε δεν υλοποιήθηκαν καθόλου. Χρειάζεται η πολιτική βούληση, ώστε να εφαρμοσθεί στην πράξη η προσφυγή στα συλλογικά όργανα, στο Περιφερειακό Συμβούλιο, για θέματα όπως τα παραπάνω, που προβλέπεται ότι ανήκουν στις αποκλειστικές αρμοδιότητες του Περιφερειάρχη.

10. Αλλαγή στον τρόπο σχεδιασμού του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), που πρέπει να βασίζεται στον δημοκρατικό προγραμματισμό και να είναι κυρίαρχο και όχι, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα και στο σχέδιο, να δρα συμπληρωματικά στα κοινοτικά προγράμματα. Το ΠΔΕ θα πρέπει να αποκτήσει αυτόνομο χαρακτήρα και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, για την κάλυψη των αναγκών της χώρας, ενώ ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις δε θα πρέπει να υποκαθιστούν τις εθνικές δημόσιες επενδύσεις, αλλά να λειτουργούν προσθετικά σε αυτές.

11. Νομοθετικές ρυθμίσεις αλλά και τη μεταφορά των ανάλογων πόρων και αρμοδιοτήτων προς την Περιφέρεια, ώστε να διαχειριστεί αποτελεσματικά το ζήτημα των προσφύγων.

12. Θεσμοθέτηση του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού. Η ανάγκη ενίσχυσης των συμμετοχικών διαδικασιών μοιάζει πλέον να αποτελεί κοινά αποδεκτή διαπίστωση.

Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον τρόπο λήψης των αποφάσεων, με μια διαφορετική μορφή, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την υλοποίηση επιτυχημένων πολιτικών σε όλα τα επίπεδα. Πρόκειται για σύνθετη διαδικασία, η οποία σχετίζεται με την ύπαρξη των κατάλληλων συνθηκών της υποδομής και ανωδομής του κοινωνικού ιστού.
Η έννοια του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού (ΣΠ) είναι ότι αποτελεί διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων φορέων της δημόσιας διοίκησης, που σχετίζονται με τους στόχους και την κατανομή τμήματος ή του συνόλου των οικονομικών πόρων σε τοπικό-περιφερειακό επίπεδο.
Είναι ένα εργαλείο που επιβάλλει μεγαλύτερη διαφάνεια στη διοίκηση και τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών πόρων, ενώ επιπλέον συμβάλλει με προοδευτικό τρόπο στη δημιουργία μίας νέας μορφής συνυπευθυνότητας των πολιτών μέσω της ενημέρωσής τους για τα δημόσια θέματα και της εκδημοκρατικοποίησης των πολιτικών αποφάσεων.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι μία διαδικασία που φέρνει τους πολίτες κοντά στην τοπική αυτοδιοίκηση, τοποθετώντας την πολιτική στη δημόσια σφαίρα. Η συζήτηση για τους συμμετοχικούς προϋπολογισμούς είναι μία συζήτηση για την πολιτική με την ευρεία έννοια, είναι η συζήτηση για τον εκδημοκρατισμό, είναι η συζήτηση για μία ξεκάθαρη κοινωνικοποίηση των εργαλείων λήψης αποφάσεων.
Μορφές του εφορμόζονται σε όλο τον κόσμο (Λατινική Αμερική, Καναδά, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, στην Ισπανία στις περιφέρειες της Καταλωνίας και της Ανδαλουσίας).
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, ως βασικές ενέργειες για την πραγματοποίηση του ΣΠ, οι οποίες διαθέτουν και το χαρακτήρα Αρχών, αναφέρονται τα εξής:
Η κάθε αντιπεριφέρεια διαχωρίζεται σε επιμέρους ενότητες, προκειμένου να διευκολυνθεί η διοργάνωση των συναντήσεων και η κατανομή των πόρων.
Οι συναντήσεις, που χρηματοδοτούνται από την τοπική-περιφερειακή αρχή, διοργανώνονται καθ όλη τη διάρκεια του έτους και περιλαμβάνουν διαφορετικές παραμέτρους του προϋπολογισμού και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, όπως: η πληροφόρηση και η ενημέρωση, οι προτάσεις πολιτικής, η διαβούλευση επί των προτάσεων, η επιλογή των πολιτικών και δράσεων και η εκλογή αντιπροσώπων.
Η δημιουργία δεικτών ποιότητας ζωής (Quality of Life Index), οι οποίοι θα αποτελέσουν την πλατφόρμα για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαδικασία κατανομής των πόρων στις χωρικές ενότητες που παρουσιάζουν υστέρηση.
Τα χαρακτηριστικά του:
Η διοργάνωση δημόσιας διαβούλευσης μεταξύ των συμμετεχόντων πολιτών (δημοτών) αλλά και των πολιτών (δημοτών) με τις τοπικές αρχές, σχετικά με την κατανομή των πόρων και τις πολιτικές που πρόκειται να εφαρμοστούν.
Η διοργάνωση επισκέψεων των εκλεγμένων αντιπροσώπων στα σημεία που έχουν επιλεχθεί για την υλοποίηση έργων πριν την τελική ψηφοφορία, με στόχο την αξιολόγησή τους ως προς το βαθμό που απαντούν στις κοινωνικές ανάγκες.
Η διοργάνωση ψηφοφορίας των εκλεγμένων αντιπροσώπων για όλα τα έργα με δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων στο κοινό.
Η εκλογή ενός συμβουλίου, το οποίο θα αποτελείται από αντιπροσώπους των γεωγραφικών ενοτήτων της περιφέρειας και θα παρακολουθεί την υλοποίηση του προγράμματος.
Η αποστολή του εγκεκριμένου συμμετοχικού προϋπολογισμού από τους εκπροσώπους της τοπικής κοινότητας αποστέλλεται από τον περιφερειάρχη στις αρμόδιες Επιτροπές προς έγκριση. Οι επιτροπές έχουν τη δυνατότητα να απορρίψουν κάποια έργα.
Η κατάρτιση ενός ετήσιου απολογισμού με αναλυτική πληροφόρηση σχετικά με την υλοποίηση των έργων και των ευρύτερων δράσεων.
Η σύσταση επιτροπών χωρικού επιπέδου, οι οποίες θα παρακολουθήσουν το σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών.
Προτείνω τη διοργάνωση ημερίδας για το συγκεκριμένο θέμα με ανταλλαγή εμπειρίας από Ευρώπη.