Θα ήθελα να συγχαρώ το ΕΛΙΑΜΕΠ, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, το Συμβουλευτικό Κέντρο για τα Ατομικά Δικαιώματα στην Ευρώπη και το Υπουργείο Εξωτερικών για την πρωτοβουλία της διοργάνωσης αυτού του εκπαιδευτικού σεμιναρίου.
Η εμπορία και η εκμετάλλευση ανθρώπων είναι ένα πρόβλημα παγκόσμιο, αφού εμπλέκονται είτε με την ιδιότητα του θύτη, είτε με την ιδιότητα των θυμάτων, τα 2/3 των χωρών του πλανήτη. Και αυτό το σύγχρονο δουλεμπόριο δεν μπορεί να αφήνει κανένα μας αδιάφορο.
Παιδιά και γυναίκες, αλλά και άντρες, γίνονται θύματα εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης ενάντια στη θέληση τους. Ο μέσος όρος ηλικίας, όλο και μικραίνει, αφού η παγκόσμια βιομηχανία αναζητά συνεχώς νεότερα θύματα - προϊόντα. Τα στοιχεία είναι κάτι περισσότερο από ανατριχιαστικά, αφού οι εκτιμήσεις μιλούν για 27 εκ. ανθρώπων που βρίσκονται σε κατάστασης δουλείας με μέσο όρο ηλικίας των θυμάτων εμπορίας τα 12 έτη και πιο συνηθισμένη μορφή τη σεξουαλική εκμετάλλευση.
Η Ελλάδα ως η εγγύτερη ευρωπαϊκή χώρα τόσο στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όσο και στις αραβικές χώρες, ασιατικές και αφρικανικές χώρες, από τη δεκαετία του 90 έως και σήμερα, είναι χώρα διέλευσης και προορισμού θυμάτων.
Δεδομένου ότι η εμπορία ανθρώπων άπτεται πολλών κοινωνικών φαινομένων, η καταπολέμησή της βρίσκεται σε σχέση αλληλεξάρτησης με τη νομική ρύθμιση άλλων θεμάτων, όπως η μετανάστευση, η χορήγηση ασύλου, η πορνεία, η εργασία και τα εργασιακά δικαιώματα, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, η ανεργία, η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος κ.ά. Η αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής ενός αλλά περισσοτέρων κλάδων δικαίου, κυρίως δε του ποινικού, του εργατικού, του ενωσιακού και του διεθνούς δικαίου, καθώς επίσης και της εγκληματολογίας.
Μόλις πριν από δύο χρόνια ενσωματώσαμε στο εσωτερικό μας Δίκαιο την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Οδηγία, του 2002, μετά από πολύ πίεση που ασκήσαμε μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου και με την ιδιότητα της Γενικής εισηγήτριας κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Παρόλο που είναι παρόν και με ακούει, αλλά μιλώ πάντα πολιτικά και όχι προσωπικά, θα ξαναβάλω στο τραπέζι το ζήτημα του Εθνικού Εισηγητή που κακώς παραμένει στο Υπουργείο Εξωτερικών, και όχι στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Και αυτό για δύο λόγους τους οποίους είχα αναλύσει διεξοδικά από τη θέση του εισηγητή του νομοσχεδίου:
Πρώτον, γιατί το πεδίο ευθύνης αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα, αφορά στο Ποινικό Δίκαιο και εν γένει στην απονομή της Δικαιοσύνης.
Ο δεύτερος λόγος είναι γιατί πιστεύουμε ότι είναι τόσο σημαντικό το θέμα που πρέπει να υπάρχει μία συνοχή πολιτικής σε όλα τα στάδια: Εντοπισμό, στήριξη θυμάτων και παραδειγματική τιμωρία των δουλεμπόρων. Αυτή η συνοχή μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο μέσα από τις δομές του Υπουργείου Δικαιοσύνης κι όχι μέσα από τις δομές του Υπουργείου Εξωτερικών.
Εξάλλου, αυτό το βλέπουμε και στα είκοσι επτά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο η Αυστρία έχει εντάξει τον εθνικό Εισηγητή στο Υπουργείο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.
Το Υπουργείο Εξωτερικών έχει να παίξει ένα ρόλο πάρα πολύ σημαντικό που δεν μπορεί να είναι, όμως, του Εθνικού Εισηγητή. Είναι αυτός των διεθνών σχέσεων, είναι του συντονισμού και είναι να γίνει η γέφυρα ώστε να δοθεί τεχνογνωσία στη χώρα μας από άλλες χώρες ή -γιατί όχι;- για να εξάγουμε και τεχνογνωσία.
Τέλος ας σημειώσουμε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Ιούνιο 2012 με τίτλο «Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων 2012-2016», που στηρίζεται σε δύο πυλώνες:
Στη στήριξη της σύστασης εθνικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου ειδικευμένων στην εμπορία ανθρώπων και στη δημιουργία κοινών ομάδων εργασίας, με τη συμμετοχή της Europol και της Eurojust, σε κάθε περίπτωση διασυνοριακής εμπορίας ανθρώπων.
Έχουν γίνει βήματα στη χώρα μας στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης και της προστασίας των θυμάτων; Ναι, έχουν γίνει, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι. Οι αναφορές για την Ελλάδα τα τελευταία δυο χρόνια παραμένουν στα ίδια επίπεδα. Έχουμε περισσότερες συλλήψεις αλλά χρειάζεται να γίνουν ακόμα πολλά για την αποτελεσματικότερη εκπαίδευση των αστυνομικών, τη βελτίωση του ελέγχου διακίνησης αιτούντων άσυλο, την εξασφάλιση όλων των αναγκαίων νόμιμων υπηρεσιών για τα θύματα, την ενίσχυση των διαδικασιών δίωξης και καταδίκης των δραστών, συμπεριλαμβανομένων και δημοσίων υπαλλήλων που φέρεται να εμπλέκονται σε περιπτώσεις σωματεμπορίας, την ενδυνάμωση της Διεθνούς Συνεργασίας για την καταπολέμηση του φαινομένου της σωματεμπορίας γυναικών και όλα τα κράτη μέλη να υλοποιήσουν Εθνικά Σχέδια Δράσης για την καταπολέμηση της.
Πρέπει να σημειώσουμε, τέλος, τη ψήφιση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της ποινικοποίησης κάθε εν γνώσει αποδοχής υπηρεσιών από άτομα ευάλωτα σε σεξουαλική εκμετάλλευση, στο πνεύμα ότι δεν είναι τα θύματα αυτά που πρέπει να τιμωρούνται αλλά ο πελάτης.
Κυρίως όμως πρέπει να γίνουν περισσότερα στην πρόληψη, στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση του πληθυσμού. Να ενημερώσει τα θύματα, κι αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται πολύγλωσση ενημέρωση. Και κυρίως η ενημέρωση να μπει στα σχολεία για να αποτρέψει τη δημιουργία μελλοντικών πελατών, γνωρίζοντας τους τι σημαίνει στην πραγματικότητα η βία της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και του εμπορίου ανθρώπων.
