Η ανάληψη της Προεδρίας της ΕΕ από την Ελλάδα, το πρώτο εξάμηνο του 2014, έρχεται σε μια περίοδο όπου η ευρωζώνη βρίσκεται σε μια διαρκής αναταραχή, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης καθώς και της διαχείρισης αυτής, είτε σε εθνικό, είτε σε συλλογικό επίπεδο. Η πολύ πρόσφατη περίπτωση της Κύπρου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Τα οικονομικά προβλήματα της ευρωζώνης αναγκαστικά καθορίζουν την ατζέντα της Προεδρίας, τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλεφθούν και άλλα ζητήματα, των οποίων η σημασία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ήσσων.
Φυσικά δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε και το γεγονός ότι η δυσμενής θέση της Ελλάδας καθώς και το πολιτικό της μέγεθος στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, περιορίζουν τις δυνατότητες ελιγμών της, αλλά σίγουρα μπορεί να θέσει τις βασικές κατευθύνσεις.
Ξεκινώντας από τα πιο σημαντικά οικονομικά θέματα, το πρώτο στοιχείο στο οποίο θα πρέπει να εστιάσουμε, είναι η τραπεζική ενοποίηση στην ΟΝΕ. Αφενός, το χρονοδιάγραμμα αυτής συμπίπτει με την περίοδο της Ελληνικής Προεδρίας, αφετέρου, οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν καταστήσει πρωτεύουσα την ανάγκη ύπαρξης αυτής.
• Η τελική απόφαση για την Κύπρο σε συνδυασμό με τις ατυχείς δηλώσεις του προέδρου του eurogroup έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα αβεβαιότητας, το οποίο επηρεάζει τους καταθέτες σε όλη την ΟΝΕ. Πρόσφατο γκάλοπ σε γερμανικά ΜΜΕ καταδεικνύει τα ανωτέρω.
Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η αβεβαιότητα αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα ενάντια στην έξοδο από την κρίση, αφού δημιουργούνται αρνητικές προσδοκίες. Στην τρέχουσα περίοδο η αβεβαιότητα έχει εξαπλωθεί και σε κατοίκους χωρών οι οποίες βρίσκονται εκτός κρίσεως.
Η τραπεζική ενοποίηση αποτελεί την βέλτιστη πολιτική για την αναστροφή του αρνητικού κλίματος. Μόνο μέσω αυτής θα επιστρέψει η εμπιστοσύνη στον τραπεζικό τομέα και μόνο μέσω αυτής θα επιτευχθεί η καθολική εξυγίανση αυτού.
Βεβαίως, η τραπεζική ενοποίηση συνεπάγεται κόστος για κάποια κράτη-μέλη, το οποίο δεν είναι διατεθειμένα να αναλάβουν. Όμως, η παρούσα κρίσιμη συγκυρία δεν επιτρέπει αμφισημίες και ασάφειες. Η εμβάθυνση σε αυτόν τον τομέα, όπως και σε άλλους, είναι αναπόφευκτη αν επιθυμούμε την συνέχεια της ευρωζώνης. Η Ελληνική Προεδρία θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι η διαδικασία ενοποίησης του τραπεζικού τομέα θα προχωρήσει ομαλά, έστω και αν αυτό σημαίνει ότι η ενοποίηση δεν θα συμβεί με τους ιδεατούς όρους. Η απαρχή της είναι αυτό που έχει σημασία.
Η Ελληνική πλευρά θα πρέπει, επίσης, να πιέσει προς την δημιουργία ενός ρεαλιστικού αναπτυξιακού πλάνου, καθώς και την αντιμετώπιση του ζητήματος της ανεργίας που συνοδεύει την ύφεση. Για το θέμα της ανεργίας υπάρχει ήδη έντονη δραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την δημιουργία κοινών προγραμμάτων που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Τα προγράμματα αυτά αφορούν τόσο στην μείωση της ανεργίας των νέων, όσο και στην μετεκπαίδευση μέρους του άνεργου εργατικού δυναμικού, ούτως ώστε να αποκτήσουν τις δεξιότητες που θα τους διευκολύνουν στην ανεύρεση εργασίας.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε ότι η ανεργία είναι η συνέπεια και όχι η αιτία. Επομένως, τα προαναφερθέντα προγράμματα έχουν επικουρικό χαρακτήρα, καθώς για την ανεύρεση εργασίας το πιο σημαντικό είναι να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Επομένως, πολιτικές μεγέθυνσης και κατ'επέκταση ανάπτυξης, θα πρέπει να κατέχουν τις υψηλότερες θέσεις στην Ευρωπαϊκή ατζέντα.
Εξίσου σημαντική είναι και η θέσπιση μίας ενιαίας αγοράς εργασίας, η οποία θα επιτρέπει το σύνολο της ευρωζώνης να απορροφάει τα μη συμμετρικά σοκ.
Πέρα από το οικονομικό πεδίο, η Ελλάδα έχει την μοναδική ευκαιρία να εκμεταλλευτεί την θεσμική της θέση και να προωθήσει ζητήματα που σχετίζονται με το μεταναστευτικό. Ειδικότερα, η διαβούλευση για την αναθεώρηση της Συνθήκης Δουβλίνο ΙΙ έχει παγώσει, λόγω απροθυμίας ορισμένων κρατών να αλλάξει το υφιστάμενο πλαίσιο. Να υπενθυμίσω, ότι η εν λόγω Συνθήκη περιέχει ιδιαίτερα αρνητικούς όρους για την χώρα μας, δεδομένου ότι αποτελεί μία από τις κύριες πύλες εισόδου παράτυπης μετανάστευσης στην ΕΕ. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όλοι οι Ελληνικοί πολιτικοί χώροι συναινούν προς την αναθεώρηση της Συνθήκης, αν και για διαφορετικούς λόγους.
Η Ελλάδα θα πρέπει να αναθερμάνει τις όποιες συζητήσεις, ούτως ώστε να βρεθεί ένας κοινός τόπος κι ας μην είναι ο βέλτιστος. Όπως προανέφερα και για την τραπεζική ενοποίηση, το ίδιο ισχύει και για το συγκεκριμένο θέμα. Σημαντικό είναι να τεθούν οι βάσεις ή να υπάρξει μια αφετηρία. Γνωρίζουμε όλοι, από την ιστορία της ΕΕ ότι σε αντίστοιχες περιπτώσεις οι εξελίξεις ακολουθούσαν τάχιστα.
Επιπλέον, η Ελλάδα θα πρέπει αρχικά να θέσει και κατόπιν να αναπτύξει τις πολιτικές που σχετίζονται με τον Μεσογειακό χώρο.
Αντίστοιχα θα πρέπει να τονωθεί η συνεργασία με εταίρους που γειτνιάζουν με τον Ευρωπαϊκό Μεσογειακό χώρο, καθώς και να τονίσει τον ρόλο της ΕΕ σαν διαμεσολαβητή σε περιοχές που αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες. Δυστυχώς, οι περιπτώσεις αυτές είναι αρκετές.
Φυσικά, για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε τα ανωτέρω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, θα πρέπει να έχουν ήδη υπάρξει οι σχετικές μελέτες. Είναι πολύ σημαντικό να παρουσιαστούμε προετοιμασμένοι με σαφείς τοποθετήσεις. Συνεπώς θα επιθυμούσα να λάβουμε μια σύντομη ενημέρωση από τον αρμόδιο Υπουργό για τις θεματικές.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι θα ήταν εξαιρετικά εποικοδομητικό να είχαμε τουλάχιστον κάποιες πρώτες σκέψεις αναφορικά με τις προτεραιότητες της ελληνικής Προεδρίας και με βάση αυτές να προχωρούσαμε στο σχεδιασμό του Γραφείου της Ελληνικής Προεδρίας.
Σχετικά με το παρόν νομοσχέδιο, παρατηρούμε την διάθεση για την καλύτερη δυνατή οργάνωση του αρμόδιου Γραφείου, καθώς και για την διευθέτηση οργανωτικών και ελεγκτικών ζητημάτων που αφορούν στο υπουργείο Εξωτερικών. Όσον αφορά ζητήματα στα οποίες αναφέρθηκαν μέχρι τώρα εισηγητές άλλων κομμάτων.
Χορηγίες: Όπως όλα τα πράγματα στη ζωή οι χορηγίες δεν είναι κάτι a priori κακό. Από τη μία μεριά λέμε ότι ο πολιτισμός είναι το κατεξοχήν στοιχείο προβολής της χώρας μας, από την άλλη μεριά λέμε ότι εάν κάνουμε πολιτιστικές εκδηλώσεις ξοδεύουμε και διασπαθίζουμε το δημόσιο χρήμα.
«Αν αλλάξεις όλα τα άλλα και δεν έχεις αλλάξει τον δάσκαλο, είναι μάταια η προσπάθειά σου. Εάν αλλάξεις τον δάσκαλο και τίποτε άλλο να μην αλλάξεις, η μεταβολή θα έλθει μόνη της» έγραφε ο Δημήτρης Γληνός
Παραφράζοντας, πολύ ταπεινά, τον μεγάλο δάσκαλο μεταρρυθμιστή, θα έλεγα:
«Αν αξιολογήσεις όλα τα άλλα και δεν αξιολογήσεις τον δάσκαλο με σκοπό να κινητοποιήσεις όλες τις δημιουργικές δυνάμεις προκειμένου να τις θέσεις στην υπηρεσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας, κάθε προσπάθεια είναι μάταια».
Ο θεσμός της αξιολόγησης αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά συστατικά στοιχεία του εκάστοτε εκπαιδευτικού συστήματος ανά την Ευρώπη. Η αποκτηθείσα εμπειρία και οι διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της κοινωνίας, έχουν μετασχηματίσει τον θεσμό σε ένα πολυεπίπεδο, πολυδιάστατο και πολύμορφο σύστημα που συνυπολογίζει εθνικά αλλά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μαθητικού πληθυσμού και σχολικής μονάδας.
Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες έχει θεσπιστεί ένας διακριτός και κατά περίπτωση ανεξάρτητος φορέας εποπτείας, αξιολόγησης και διασφάλισης της ποιότητας της εκπαίδευσης και του εκπαιδευτικού έργου.
Σκοπός του φορέα ή της αρχής δεν είναι η επιβολή και ο αυστηρός έλεγχος αλλά η ενίσχυση των διαδικασιών αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Κατά αυτόν τον τρόπο παρατηρείται μια ποικιλομορφία τύπων εποπτείας, συντονισμού και αξιολόγησης, η οποία μπορεί να διεξάγεται σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Μπορεί επίσης να είναι τακτική ή έκτακτη, πλήρης ή σύντομη, μετά από αίτημα ή συστηματική, κ.ά.
Η βάση του μηχανισμού αξιολόγησης έγκειται στο συνδυασμό χαρακτηριστικών τόσο εξωτερικής όσο και εσωτερικής αξιολόγησης, με απώτερο στόχο την ενδυνάμωση των σχέσεων αλληλεπίδρασης, υποστήριξης και ανατροφοδότησης μεταξύ τους.
Αντιθέτως, στην χώρα µας δεν εφαρμόζεται συστηµατικά κάποιο είδος αξιολόγησης. Να σημειωθεί ότι το σύστημα Επιθεώρησης της εκπαίδευσης έχει σταματήσει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του '70 γιατί είχε οδηγήσει ουσιαστικά στην χειραγώγηση του εκπαιδευτικού. Μολονότι θεσπίσθηκαν έκτοτε, διάφορα νομοθετήματα για την αξιολόγηση, κάποια από αυτά ατόνησαν σταδιακά, ενώ άλλα δεν εφαρµόσθηκαν ποτέ στην πράξη. Το γεγονός αυτό σε σχέση με την σημαντική εξέλιξη στα αντίστοιχα συστήματα αξιολόγησης των υπολοίπων Ευρωπαϊκών χωρών έχει ως αποτέλεσμα την απόκλιση από τα Ευρωπαϊκά δεδομένα. Για αυτόν τον λόγο η προώθηση του παρόντος σχεδίου νόμου είναι κρίσιμη για την επίτευξη σύγκλισης.
Το νομοσχέδιο αυτό, μαζί με το βελτιωμένο, σχετικό Προεδρικό Διάταγμα θέτουν ένα νέο πλαίσιο με μακροπρόθεσμο στόχο την διαμόρφωση μιας «κουλτούρας» αξιολόγησης. Επί της ουσίας πρόκειται για ένα νέο εκπαιδευτικό συμβόλαιο ή εναλλακτικά για μια αλλαγή στο ισχύον παράδειγμα. Το σύστημα αυτό θεμελιώνεται στις αρχές της εμπιστοσύνης, της ευθύνης, της δικαιοσύνης και της επαγγελματικής δεοντολογίας.
Συγκεκριμένα, προωθείται η θέσπιση κοινά αποδεκτών όρων, που θα εξασφαλίζουν, όμως, μία σχετική αυτονομία και ένα βαθμό ελευθερίας με έμφαση στις διαδικασίες αυτοαξιολόγησης και στην διαμορφωτική αξιολόγηση. Κατά τον τρόπο αυτό ενισχύεται η εσωτερική αξιολόγηση. Αναφορικά με την εξωτερική αξιολόγηση είναι κρίσιμη η ύπαρξη ενός σαφώς διατυπωμένου πλαισίου κριτηρίων, διαδικασιών και εργαλείων αξιολόγησης, που θα εδραιώνει μια κοινή αντίληψη ευθύνης και δικαιοσύνης. Συνολικά, η ύπαρξη πολλαπλών πηγών αξιολόγησης εξασφαλίζει τον συνυπολογισμό των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών της εκάστοτε σχολικής μονάδας, σε ένα συνολικό και συνεκτικό πλαίσιο αξιολόγησης. Έτσι, το εκπαιδευτικό σύστημα θα συγκλίνει προς τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, που είναι και το ζητούμενο.
Όπως έχει ήδη φανεί από τα ανωτέρω, η πρόθεση όλων είναι να αποφευχθεί η δημιουργία ενός στείρου πλαισίου αξιολόγησης. Στην προσπάθεια αυτή σημαντικό μέρος κατέχει η διαρκής επαγγελματική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών μέσω των προγραμμάτων δια βίου μάθησης. Η ενδοσχολική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών συνεπικουρούμενη από το προαναφερθέν σύστημα αξιολόγησης αναμένεται να οδηγήσει στην βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η αξιολόγηση θα έχει διαπιστωτικό, διαμορφωτικό, παιδαγωγικό και αναπτυξιακό χαρακτήρα. Επιπροσθέτως, η χρήση καινοτόμων στοιχείων όπως αυτό του άρθρου 1, παράγραφος 9 περί αξιολόγησης των εκπαιδευτικών από μαθητές και γονείς αυτών, αναδεικνύει τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα του πλαισίου αξιολόγησης.
Από την ίδρυση λοιπόν της Ανεξάρτητης Αρχής για τη διασφάλιση της ποιότητας στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση σε συνδυασμό με την έκδοση του βελτιωμένου Προεδρικού Διατάγματος για την αξιολόγηση, αναµένεται ότι θα προκύψουν σειρά θετικών αποτελεσμάτων, τα οποία είναι συνοπτικά:
1. Αποτίμηση της ποιότητας του υφιστάμενου εκπαιδευτικού έργου, ούτως ώστε να στοχοποιηθούν οι αδυναμίες του συστήματος.
2. Προτεραιότητες για βελτιωτικές παρεµβάσεις.
3. Ρητά και σαφή κριτήρια που αναµένεται ότι θα αυξήσουν το επίπεδο προσδοκιών για την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου.
4. Κατάρτιση εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την εκπαιδευτική πολιτική, το οποίο θα βασίζεται σε στοιχειοθετημένες µελέτες, γεγονός που θα καταστήσει το σύστηµα πιο λειτουργικό, πιο αποτελεσµατικό, πιο ποιοτικό, λιγότερο χρονοβόρο και σπάταλο.
Φυσικά, τα ανωτέρω δεν συνεπάγονται ότι το παρόν νομοσχέδιο δεν έχει αδυναμίες. Συγκεκριμένα και όσον αφορά στις απολαβές του Προέδρου της Ανεξάρτητης Αρχής, όπως υπολογίζονται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, υπερβαίνουν τις αντίστοιχες του Γενικού Γραμματέα Υπουργείου, γεγονός που αντίκειται στις σχετικές διατάξεις του Ν.4093/2012.
Παράλληλα, δεδομένου του σημαντικού ρόλου του Προέδρου της Αρχής, η κάλυψη της θέσεως θα πρέπει να προκύπτει κατόπιν δημόσιας προκήρυξης και όχι μέσω απευθείας ανάθεσης με πρωτοβουλία του αρμόδιου Υπουργού, ούτως ώστε να διαφυλαχθεί η διαφάνεια και η ανεξαρτησία της Αρχής.
Τέλος, δεδομένης της δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας οι θέσεις του ειδικού επιστημονικού προσωπικού και οι αντίστοιχες του διοικητικού προσωπικού θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να καλύπτονται από το ήδη υπάρχον δυναμικό.
Τα θέματα αυτά ρυθμίζονται στις σχετικές τροπολογίες που καταθέσαμε ως Δημοκρατική Αριστερά και τις οποίες, κε υπουργέ, δηλώσατε ότι θα κάνετε δεκτές επί της αρχής.
• Είναι κρίμα που για την οικονομία του χρόνου μετατέθηκε, ελπίζω όχι για τις ελληνικές καλένδες η προγραμματισμένη συζήτηση για την εμβάθυνση της οικονομικής Νομισματικής Ένωσης. Γιατί τα τελευταία γεγονότα στην Κύπρο σχετίζονται άμεσα με τις δομικές αδυναμίες της ευρωζώνης και τη δημιουργία του ευρώ. Δεν ισχυρίζομαι βέβαια ότι η νομισματική ένωση που δεν συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη και αναγκαία οικονομική φταίει αποκλειστικά για την κρίση. Σαφώς και η οικονομία της ευρωζώνης θα επηρεαζόταν από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Αλλά αν δεν είχαμε βάλει το κάρο πριν το άλογο, η οικονομία της Ευρώπης θα ήταν πολύ πιο ισχυρή και προστατευμένη.
• Αναφορικά με τις τελευταίες εξελίξεις στην Κύπρο θα ήθελα να ξεκινήσω με μία ευχή. Να μην επαναληφθεί αυτό που έχουμε δει να συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες στο Κυπριακό: κάθε προτεινόμενη λύση δηλαδή, να είναι χειρότερη από την προηγούμενη.
• Η περίπτωση της Κύπρου προσομοιάζει περισσότερο με αυτήν της Ιρλανδίας παρά την Ελληνική. Δεν παύει όμως να έχει τα πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, γεγονός που απαιτεί και διαφορετική αντιμετώπιση.
• Το δημόσιο χρέος της Κύπρου κινείται στο 87% του ΑΕΠ για το 2012 και αναμένεται να αγγίξει το 106% του ΑΕΠ το 2017, αν δεν υπάρξουν μέτρα. Παράλληλα, σύμφωνα με την Standard & Poor's (S&P) τα περιουσιακά στοιχεία του τραπεζικού τομέα είναι επταπλάσια του ΑΕΠ. Είναι πρακτικά αδύνατο να στηριχθεί η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα στους Κύπριους φορολογούμενους, δεδομένου του απαιτούμενου χρηματικού όγκου, οπότε η σύναψη δανειακής σύμβασης, αντίστοιχη με της Ελληνικής, απορρίπτεται a priori.
• Η μεταφορά του βάρους από τους φορολογούμενους προς τους καταθέτες αποτελεί φαινομενικά την αμέσως επόμενη ευκολότερη λύση, αν και μάλλον όχι την βέλτιστη. Επιπροσθέτως, η περιπλοκότητα του ζητήματος απαιτεί την εξέτασή του από διαφορετικές οπτικές πλευρές, με την λογική και όχι το θυμικό.
• Οι Κυπριακές τράπεζες βρίσκονται σε αυτήν την θέση εν μέρει λόγω της κακής διαχείρισης των καταθέσεών τους, εν μέρει λόγω της Ευρωπαϊκής κρίσης και εν μέρει λόγω της έκθεσής τους σε Ελληνικά ομόλογα τα οποία έχασαν την αξία τους μέσω του PSI. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλο άνοιγμα σε Ρωσικές καταθέσεις το οποίο άνοιγμα συνοδεύεται και από τις πολυακουσμένες κατηγορίες για «ξέπλυμα» Ρωσικού χρήματος. Σύμφωνα πάντα με την S&P, οι καταθέσεις αυτές κυμαίνονται μεταξύ 10 και 20 δις ευρώ σε σύνολο 120 δις. υποχρεώσεων. Ωστόσο δεν παύουν να αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του συνολικού όγκου χρημάτων.
• Θα ήταν άδικο να επωμιστούν Ευρωπαίοι φορολογούμενοι το βάρος για την στήριξη των Ρωσικών καταθέσεων, όπως και είναι άδικο να επωμιστούν καταθέτες το αποτέλεσμα της κακής διαχείρισης των τραπεζιτών. Επιπλέον, είναι αδιανόητο να επιβαρύνονται μικροκαταθέτες, όταν στην ΟΝΕ υπάρχει το ανώτατο όριο εγγυημένων καταθέσεων ίσο με 100 χιλιάδες ευρώ.
• Αμεσότερη λύση θα αποτελούσε η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση του Κυπριακού τραπεζικού τομέα, μία λύση που θα απαιτούσε και λιγότερα κεφάλαια. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι εφικτό, λόγω της ανεπαρκούς μέχρι στιγμής ενοποίησης του τραπεζικού τομέα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπροσθέτως, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν η ενοποίηση συμβεί προτού εξυγιανθούν όλοι οι τραπεζικοί τομείς των κρατών-μελών και πριν τεθούν νέοι κανόνες που θα καθιστούν την λειτουργία του τραπεζικού συστήματος διαφανής και αποτελεσματικότερη. Ενδεχομένως, οι νέοι αυτοί κανόνες να πρέπει να κινηθούν εκτός πλαισίου της Βασιλείας ΙΙΙ.
• Μία άλλη εναλλακτική πρόταση αποτελεί η ενεργή συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σαν έσχατος δανειστής. Προ μηνών, η κυριαρχούσα άποψη στον διεθνή τύπο σχετικά με την Κύπρο, ήταν ότι θα αποτελούσε έναν έλεγχο φερεγγυότητας των δηλώσεων του κ. Ντράγκι. Η ΕΚΤ εξακολουθεί αυτήν την στιγμή και στηρίζει τις Κυπριακές τράπεζες, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Προφανώς, μία τέτοια λύση δεν αναμένεται να καρποφορήσει λόγω πολιτικών, κυρίως, κωλυμάτων, αφού κάτι τέτοιο θα ανέτρεπε πολλά δεδομένα στην ευρωζώνη.
• Επομένως, ό,τι απομένει σαν λύση στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι ένα «κούρεμα» καταθέσεων άνω των 100 χιλιάδων ευρώ. Αφενός, οι μικροκαταθέτες δεν πρέπει να επωμιστούν το βάρος της αναδιάρθρωσης και αφετέρου θα πρέπει να συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι η ανάθεση διαχείρισης κεφαλαίων σε τραπεζικούς ενέχει εκ φύσεως ένα ρίσκο.
• Σε ένα τέτοιο σενάριο θα πρέπει, όμως, να διασφαλιστεί η εξέταση ανά τράπεζα και όχι συνολικά ως τομέα, ούτως ώστε οι καλύτεροι διαχειριστές να τύχουν καλύτερης αντιμετώπισης.
Αγαπητοί σύνεδροι,
Εκ μέρους της Δημοκρατικής Αριστεράς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση να παρακολουθήσουμε τις εργασίες του Συνεδρίου σας.
Χαίρομαι που το συνέδριο σας άπτεται θεμάτων που αγγίζουν το σκληρό πυρήνα του κράτους δικαίου, αλλά και του σεβασμού των ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της Δημοκρατίας.
Φίλες και φίλοι σύνεδροι
Τιμωρία στ' αρχαία ελληνικά σημαίνει, σε πρώτη σημασία, βοήθεια, αρωγή, συνδρομή. Αυτή η σκέψη αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στο Διαφωτισμό από τον Ιταλό ποινικολόγο Cesare Becaria. Σκοπός της ποινής δεν είναι η εκδίκηση, αλλ' ο σωφρονισμός αυτού που διέπραξε το αδίκημα και ο παραδειγματισμός των άλλων. Άρα, ο σκοπός της ποινής είναι η πρόληψη υπό δύο έννοιες: γενική πρόληψη του κακού, δηλαδή ν' αποτρέψει πολλούς άλλους από το να θελήσουν ν' αδικήσουν (σωφρονισμός) και ειδική πρόληψη, ν' αποτρέψει, δηλαδή, το συγκεκριμένο άτομο από το να ξαναεγκληματήσει. Έτσι, το κράτος δικαίου δεν εκδικείται, αλλά διαπαιδαγωγεί και επίσης σκοπός του σωφρονιστικού συστήματος είναι να επανεντάξει στο κοινωνικό σύνολο, καλύτερο, τον καταδικασθέντα.
Εσείς είσθε βασικοί μοχλοί στην παραπάνω διαδικασία. Είστε αυτοί που καλούνται να υλοποιήσουν αυτά που ανέφερα και μάλιστα μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά αντίξοες.
Όλοι γνωρίζουμε ποια κατάσταση επικρατεί, διαχρονικά, στις ελληνικές φυλακές: Η έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα πριν από ένα χρόνο η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) δεν αφήνει πολλά περιθώρια.
Στην έκθεση αναφέρονται πολλές λεπτομέρειες για τις απαράδεκτες - όπως χαρακτηρίζονται - συνθήκες κράτησης και διαβίωσης των παράτυπων μεταναστών και των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές και απευθύνονται προς τις ελληνικές αρχές, έντονες συστάσεις για την βελτίωση αυτής της κατάστασης που, όπως σημειώνεται, βρίσκεται σε επίπεδα χειρότερα απ' εκείνα του 1997.
Η Επιτροπή διαπιστώνει εκτός των άλλων ότι οι ελληνικές Αρχές δεν τήρησαν τις δεσμεύσεις τους, ότι θα βελτιώσουν τις συνθήκες κράτησης παράνομων μεταναστών και ότι επιπλέον δεν θα κρατούνται σε αστυνομικά τμήματα και συνοριακούς σταθμούς φύλαξης.
Για την κατάσταση στις ελληνικές φυλακές τονίζεται ότι, δεν υπάρχει στρατηγικό σχέδιο για τη διαχείρισή τους, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να στερούνται της προσφοράς υπηρεσιών υγείας και υγιεινής.
Όπως λειτουργεί, το σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα δεν είναι σε θέση να παράσχει ασφαλή φύλαξη των κρατουμένων, ενώ στις φυλακές της χώρας εφαρμόζεται η πρακτική της «αποθήκευσης» κρατουμένων. Ιδιαίτερα ανησυχητικές βρίσκει η Επιτροπή τις συνθήκες στις φυλακές Άμφισσας και Κορυδαλλού αλλά και στην καινούργια φυλακή του Δομοκού.
Τις δυσμενείς συνθήκες τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν οι φυλακισμένοι ανά την επικράτεια καταδεικνύει και η διαπίστωση της διακομματικής επιτροπής ότι οι εισερχόμενοι στις ψυχιατρικές δομές των φυλακών αυξάνονται κατά 2000 ετησίως, με το ποσοστό των καθαρά ψυχασθενών να ανέρχεται σε 30% και τους υπόλοιπους να είναι καταθλιπτικοί και τοξικομανείς. Σημειώνεται πως το 1/3 των κρατούμενων γυναικών είναι τοξικοεξαρτημένο και το 1/4 άπορο, ενώ υπάρχει ανάγκη ακόμα και στοιχειώδη ιματισμό. Παράλληλα, οι ελλείψεις σε προσωπικό φύλαξης κυμαίνονται μεσοσταθμικά σε ποσοστό της τάξης του 35-55% και στους νοσηλευτές σε 50-60%. Ακόμη χειρότερη είναι η εικόνα στους γιατρούς και τους εγκληματολόγους. Λόγω έλλειψης προσωπικού, άλλωστε, δεν λειτουργούν πτέρυγες νεόδμητων φυλακών.
Αναμφισβήτητα ο ρόλος του σωφρονιστικού προσωπικού κάθε ειδικότητας και κάθε βαθμίδας είναι καθοριστικός για την διαβίωση των κρατουμένων. Οι συνθήκες εργασίας για τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους και τα δικαιώματα των κρατουμένων αντικατοπτρίζουν το επίπεδο μιας ευνομούμενης πολιτείας. Οι μεγάλες ελλείψεις στο προσωπικό έχουν αντίκτυπο στην καθημερινότητα των φυλακών.
Με το νέο Σωφρονιστικό κώδικα επιχειρείται η βελτίωση και η αναμόρφωση του συστήματος των φυλακών. Με μια σειρά από καινοτομίες όπως η ημιελεύθερη διαβίωση, ο ευεργετικός υπολογισμός της ποινής γι' αυτούς που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα, η προώθηση της κοινωφελούς και εθελοντικής εργασίας και εκτός φυλακής, ο εξορθολογισμός του συστήματος των αδειών, η βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης, η ανθρωπιστική βοήθεια για αυτούς που έχουν ανάγκη, το άνοιγμα της πόρτας των φυλακών σε διάφορους φορείς (Συνήγορο του Πολίτη, δικηγορικούς συλλόγους κ.λπ.) για λόγους διαφάνειας, ο διαχωρισμός κρατουμένων με βάση την βαρύτητα του εγκλήματος, το γενετήσιο προσανατολισμό, τυχόν πολιτισμικές διαφορές ,η αύξηση του χώρου που προορίζεται για κάθε κρατούμενο, η διαμόρφωση ειδικών χώρων για συζύγους, συντρόφους ή μέλη της οικογένειας του κρατουμένου.
Γίνεται προσπάθεια εξανθρωπισμού των φυλακών σε μια περίοδο που από το 2003 μέχρι σήμερα ο αριθμός των κρατουμένων από 8.400 έχει ξεπεράσει τις 12.500. Είναι φανερό ότι αυτός ο υπερπληθυσμός δημιουργεί αφόρητες συνθήκες διαβίωσης δημιουργώντας το υπόβαθρο για έκρυθμη κατάσταση εντός των καταστημάτων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια και των ίδιων των κρατουμένων αλλά και των σωφρονιστικών υπαλλήλων.
Γίνεται προσπάθεια να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην ανάγκη λήψης και διατήρησης των μέτρων ασφάλειας και την υπεράσπιση του κράτους δικαίου και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η επιτυχία όμως αρκετών από τα μέτρα που αναμένεται να προωθηθούν σύντομα στη Βουλή θα εξαρτηθούν και από την οικονομική στήριξη που θα παράσχει η πολιτεία δεδομένων των υπαρχουσών οικονομικών συνθηκών.
Όσο σημαντικός είναι ο οικονομικός παράγοντας άλλο τόσο σημαντικός είναι και ο ανθρώπινος παράγοντας. Το σωφρονιστικό προσωπικό είναι βασικός πυλώνας εφαρμογής του νέου νόμου. Γνωρίζουμε ότι οι συνθήκες εργασίες είναι δύσκολες, γνωρίζουμε ότι σήμερα ειδικά εσείς οι εργαζόμενοι στα σωφρονιστικά καταστήματα αποτελείτε βραχίονα της εμπέδωσης του αισθήματος της ασφάλειας σε συνθήκες ελευθερίας και δημοκρατίας για την κοινωνία.
Ο σωφρονιστικός υπάλληλος οφείλει να είναι όχι μόνο εφαρμοστής αλλά και θεματοφύλακας του κράτους δικαίου. Οι πολιτισμικές κ θρησκευτικές διαφορές των κρατουμένων, η ηλικία, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταξική προέλευση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι ατομικές παθογένειες, ο συγχρωτισμός ή η υπερσυγκέντρωση εγκλείστων σε ένα κατάστημα ποτέ δεν πρέπει να οδηγούν σε καταστρατήγηση του νομικού πολιτισμού.
Ένα καλά καταρτισμένο, αξιολογούμενο και καλά αμειβόμενο προσωπικό στα σωφρονιστικά καταστήματα βοηθά καίρια στην καταπολέμηση της βίας και της διαφθοράς, αντιστέκεται στον ευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας .
Μια σειρά από προτάσεις του Συλλόγου σας, όπως σύσταση σώματος εσωτερικών υποθέσεων, ανασυγκρότηση της σχολής φυλακτικού προσωπικού, σύσταση αυτόνομης σωφρονιστικής υπηρεσίας υπαγόμενης στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, κατηγοριοποίηση των καταστημάτων κράτησης κ.α., συνιστούν σημαντικά εργαλεία επικαιροποίησης και εξανθρωπισμού του σωφρονιστικού συστήματος.
Ένα πραγματικά δύσκολο επάγγελμα όπως το δικό σας απαιτεί υπευθυνότητα, σύνεση, αντιληπτικότητα, αίσθημα δικαίου. Αυτό από μόνο του οδηγεί σε διατύπωση δίκαιων οικονομικών αιτημάτων. Πλην όμως η κατάσταση που διέρχεται η χώρα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι δημοσιονομικές δυνατότητες της χώρας είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Όμως ζητήματα όπως δράσεις, αναδιαρθρώσεις υπηρεσιών, κινητικότητα εργαζομένων από άλλους φορείς προς το σωφρονιστικό σύστημα, κατάρτιση προσωπικού, μηχανοργάνωση της υπηρεσίας, καλύτερη διαχείριση υλικών και γενικά σε ο,τιδήποτε μπορεί να οδηγήσει, και με δικές σας προτάσεις, σε εξορθολογισμό και βελτίωση των συνθηκών εργασίας θα μας βρείτε, ως κόμμα συμμάχους και αρωγούς.
Κλείνοντας, αφού ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας, σημειώνω ότι αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα συμπεράσματά του. Και τούτο λόγω της εξαιρετικού του λειτουργήματος που επιτελείτε: γιατί οι συνθήκες φυλάκισης οφείλουν να είναι ακόλουθες των κεντρικών μας επιλογών ως κράτους και ως κοινωνίας. Κι αυτού του είδους οι πρόνοιες δεν αποτελούν «πολυτέλειες σε καιρούς χαλεπούς», όπως ίσως κάποιοι θα σπεύσουν να σκεφθούν, αλλά εχέγγυα διατήρησης του ανθρωπιστικού χαρακτήρα του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Γιατί δίχως τον ανθρωπισμό η δημοκρατία μετατρέπεται απλώς σε ένα σύστημα εκλογής αντιπροσώπων με κάλπη.
Το να ζει κανείς χωρίς βία είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα. Παρόλα αυτά εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια υποφέρουν δυσανάλογα από τη βία τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε πόλεμο, είτε στα χέρια του κράτους, είτε στο σπίτι είτε στην κοινότητα. Σε όλο τον κόσμο, οι γυναίκες ξυλοκοπούνται, βιάζονται, ακρωτηριάζονται και θανατώνονται σε καθεστώς ατιμωρησίας.
Η βία κατά των γυναικών αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από καμία πολιτική, θρησκευτική, ή πολιτιστική αξίωση. Μια παγκόσμια κουλτούρα διακρίσεως κατά των γυναικών επιτρέπει την ύπαρξη βίας σε καθημερινή βάση και με ατιμωρησία. Η συνδρομή για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και η προσπάθεια για την επίτευξη ισότητας και εξασφάλισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας πρέπει να είναι καθολική.
Η πρόληψη της βίας δεν είναι μόνο ζήτημα νομοθεσίας. Το νομοθετικό οπλοστάσιο, φυσικά, είναι πολύ σημαντικό, αλλά το πιο κρίσιμο σημείο, κατά τη γνώμη μου, είναι η αυστηρή εφαρμογή του νόμου, η αλλαγή των νοοτροπιών και η ανάδυση της γυναικείας συνείδησης. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να μιλήσουν για το τι πραγματικά συμβαίνει.
Επιτρέψτε μου να αφιερώσω τη σύντομη παρέμβασή μου στη βία που υφίσταται μία εκ προοιμίου μια ευάλωτη ομάδα: οι γυναίκες μετανάστριες.
Η συντροφική βία, ειδικότερα κατά των μεταναστριών αποκτά διαστάσεις επιδημίας, γεγονός που μόνο πολύ πρόσφατα έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό σε ερευνητικό επίπεδο. Σε μια σύντομη περίληψη της νομικής, ιατρικής και κοινωνικής επιστημονικής βιβλιογραφίας ανακαλύπτει κανείς ελάχιστα στοιχεία, τα οποία όμως καταδεικνύουν ότι ο πολιτισμός, το θεσμικό πλαίσιο, και το νομικό καθεστώς που σχετίζονται με τις γυναίκες μετανάστριες αυξάνουν την ευπάθεια στην προσβλητική συμπεριφορά, χρησιμοποιούνται αναλόγως για τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των μεταναστριών, και δημιουργούν εμπόδια για τις γυναίκες που αναζητούν βοήθεια. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν επίσης ότι η μεταναστευτική κουλτούρα και το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο αποτελούν ανθεκτικούς παράγοντες μέσω των οποίων τα αντίστοιχα προγράμματα και η πολιτική μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καλύτερη εξυπηρέτηση αυτών των πληθυσμών.
Οι γυναίκες μετανάστριες είναι λιγότερο πιθανό να αναφέρουν στις αρχές περιστατικά κακοποίησης. Οι λόγοι είναι περίπλοκοι και ποικίλουν, και κυμαίνονται από το φόβο των αντιποίνων από το θύτη έως την πεποίθηση ότι οι αρχές δεν θα λάβουν υπόψη τις καταγγελίες. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα έντονο τόσο για τους μετανάστες, οι οποίοι πιθανώς έχουν ελλιπή κατανόηση του δικαστικού συστήματος, όσο και για τους παράτυπους μετανάστες, οι οποίοι φοβούνται την απέλαση.
Ένα θύμα της ενδοοικογενειακής βίας βρίσκεται αντιμέτωπο με μια σειρά περίπλοκων νομικών και προσωπικών ζητημάτων που μπορεί να επιδεινωθούν περαιτέρω από τις πιέσεις που σχετίζονται με το γεγονός της μετανάστευσης και με τον εκάστοτε πολιτισμό. Κακοποιημένες γυναίκες μετανάστριες συχνά αισθάνονται απομονωμένες από τις κοινότητές τους. Επιπλέον, οι αλλοδαπές γυναίκες, είναι συχνά απληροφόρητες και δεν είναι εξοικειωμένες με τα δικαιώματά τους και τις κοινωνικές υπηρεσίες.
Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στην έλλειψη αλληλεπιδράσεων μεταξύ μεταναστριών-θυμάτων και των κυβερνητικών οργανισμών. Δυστυχώς, πάρα πολύ συχνά, κυβερνητικοί και μη-κυβερνητικοί οργανισμοί που βοηθούν στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας δεν βρίσκονται σε ετοιμότητα για την κάλυψη των ποικίλων αναγκών των κακοποιημένων ατόμων. Πολλοί εξ αυτών αντιμετωπίζουν ζητήματα γλωσσικής ανεπάρκειας, πολιτισμικής ευαισθησίας, ενώ έχουν ελλιπή ενημέρωση σχετικά με τα νόμιμα δικαιώματα των κακοποιημένων μεταναστριών. Οι ανάγκες των μεταναστών-θυμάτων μπορούν να καλυφθούν μέσω της εκπαίδευσης των δικηγόρων και συνηγόρων, και της διασφάλισης ότι το δικαστικό σύστημα των εργαζομένων σε όλες τις κοινότητες είναι ενήμερο για τα νόμιμα δικαιώματα των μεταναστριών-θυμάτων. Η πρόσβαση των μεταναστριών-θυμάτων στις υπηρεσίες μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά με την αύξηση της πολιτισμικής ευαισθησίας των εν λόγω επαγγελματιών. Αυτό συνεπάγεται την απομάκρυνση προηγούμενων γενικευμένων παραδοχών που έχουν οι ιδιώτες σχετικά με τους μετανάστες-θύματα και τους δράστες. Με τον τρόπο αυτό, οι επαγγελματίες αυτοί μπορούν να χρησιμεύσουν ως πολιτισμικά ευαίσθητοι και καλώς ενημερωμένοι οδηγοί ούτως ώστε να βοηθήσουν τους μετανάστες-θύματα να αντιμετωπίσουν τις νομικές και προσωπικές προκλήσεις που προκύπτουν από τη βία που έχουν υποστεί.
Το επίπεδο της Δημοκρατίας κάθε κοινωνίας κρίνεται από τη θωράκιση των Δικαιωμάτων που παρέχει στις πλέον ευάλωτες ομάδες. Στις σύγχρονες κοινωνίες, που ούτως ή άλλως μαστίζονται από την οικονομική κρίση και την περιθωριοποίηση μεγάλων ομάδων του πληθυσμού, αποτελεί πρόκριμα η προστασία των γυναικών εκείνων που μακριά από την πατρίδα τους και αντιμέτωπες με τον αγώνα της επιβίωσης και της ανατροφής των παιδιών τους έχουν να αντιμετωπίσουν και τον εφιάλτη της ενδοοικογενειακής βίας.
