Ενημέρωση Αρθρογραφία Προσωπικά δεδομενα: Έχουμε δικαιώματα, ας τα χρησιμοποιήσουμε - Άρθρο στη Νέα Σελίδα
Στη σύσταση (2014)6 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης επισημαίνεται ότι «Το Διαδίκτυο έχει αξία δημόσιας παροχής. Άνθρωποι, κοινότητες, δημόσιοι φορείς και ιδιωτικοί οργανισμοί βασίζονται στο Διαδίκτυο για τις δραστηριότητές τους και έχουν τη νόμιμη προσδοκία ότι οι υπηρεσίες διαδικτύου θα είναι προσβάσιμες, θα παρέχονται χωρίς διακρίσεις, θα είναι οικονομικά προσιτές, ασφαλείς, αξιόπιστες και διαρκείς. Περαιτέρω, κατά την χρήση του Διαδικτύου, κανείς δεν θα πρέπει να υποβάλλεται σε οποιαδήποτε παράνομη, μη αναγκαία ή δυσανάλογη παρέμβαση στην άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών του».
Το κανονιστικό πλέγμα για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών στο διαδίκτυο είναι ευρύτατο και σύνθετο. Κατ' αρχάς τα ανθρώπινα δικαιώματα εφαρμόζονται τόσο offline όσο και online, οπότε εφαρμόζεται η εθνική νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι διεθνείς συνθήκες δικαιωμάτων του ανθρώπου που έχει κυρώσει η χώρα μας (π.χ. την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – ΕΣΔΑ). Όσον αφορά ειδικότερες εκφάνσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως για παράδειγμα την προστασία των προσωπικών δεδομένων (ως έκφανση του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή), έχουν θεσπιστεί, σε εθνικό και σε ενωσιακό επίπεδο, ειδικά νομοθετήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο πολυσυζητημένος Γενικός Κανονισμός της Ε.Ε. για την Προστασία Δεδομένων (GRDP) που εγγυάται την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Κανονισμός εφαρμόζεται όταν η επεξεργασία λαμβάνει χώρα εντός Ε.Ε., ακόμα κι αν η επιχείρηση ή ο φορέας εδρεύει εκτός αυτής, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με το Facebook ή το Amazon. Ο Κανονισμός εφαρμόζεται ανεξάρτητα από τη μορφή των δεδομένων και βεβαίως καταλαμβάνει και αυτά που συγκεντρώνονται κατά τη χρήση του διαδικτύου. Οι πολίτες έχουν δικαίωμα να ενημερώνονται για την επεξεργασία των δεδομένων τους, να αποκτούν πρόσβαση σε αυτά, να ζητούν τη διόρθωσή τους, να υποβάλλουν αίτημα για διαγραφή δεδομένων όταν αυτά δεν είναι πλέον απαραίτητα ή όταν η επεξεργασία είναι παράνομη, να εναντιωθούν στην επεξεργασία για διάφορους λόγους και άλλα.
Έτερο παράδειγμα, είναι η Οδηγία 2016/1148/ΕΕ (γνωστή ως Οδηγία NIS) που προβλέπει τη λήψη μέτρων για την επίτευξη ενός ελάχιστου κοινού επιπέδου κυβερνοασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ενσωματώθηκε πρόσφατα στην εθνική έννομη τάξη. Επιπλέον, πριν από δύο χρόνια κυρώθηκε και η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το Κυβερνοέγκλημα και το Πρόσθετο Πρωτόκολλό της σχετικά με την ποινικοποίηση πράξεων ρατσιστικής και ξενοφοβικής φύσης, που διαπράττονται μέσω συστημάτων υπολογιστών.
Πολύ χρήσιμο εργαλείο για την ενημέρωση των χρηστών του Διαδικτύου σχετικά με τα δικαιώματά τους είναι ο «Οδηγός στα Ανθρώπινα Δικαιώματα των χρηστών του Διαδικτύου» που έχει εκπονήσει το Συμβούλιο της Ευρώπης. Στον Οδηγό περιγράφονται συνοπτικά τα δικαιώματα των χρηστών του διαδικτύου, σύμφωνα με την ΕΣΔΑ και άλλες διεθνείς συνθήκες, καθώς και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πολύ συνοπτικά θα ήθελα να επισημάνω ορισμένα δικαιώματα:
- Το δικαίωμα σε πρόσβαση και μη διάκριση.
Η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι ένα σημαντικό μέσο για την άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών και για τη συμμετοχή τους στις δημοκρατικές διαδικασίες. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να απαγορευθεί η πρόσβαση ενός ατόμου στο διαδίκτυο, παρά μόνο εάν υπάρχει σχετική δικαστική απόφαση. Επίσης, η πρόσβαση στο διαδίκτυο θα πρέπει να είναι οικονομικά προσιτή και να παρέχεται χωρίς διακρίσεις.
- Η ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης.
Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να εκφράζει τη γνώμη του on line και να αναζητά, να λαμβάνει και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες χωρίς παρεμβάσεις, ακόμα και αυτές που μπορεί να σοκάρουν ή να ενοχλούν, σεβόμενος ωστόσο τη φήμη και την ιδιωτική ζωή των άλλων. Κάθε περιορισμός στην ελευθερία έκφρασης πρέπει να είναι σύμφωνος με την ΕΣΔΑ. Ωστόσο, πρέπει όμως να σημειωθεί ότι μπορεί να επιβληθούν περιορισμοί σε εκφράσεις που υποκινούν διακρίσεις, μίσος ή βία.
- Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Πέρα από τα δικαιώματα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, επισημαίνεται ότι οι πολίτες δεν πρέπει να υπόκεινται σε καθεστώς γενικής παρακολούθησης ή υποκλοπής, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις (όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις διερεύνησης ποινικού αδικήματος) και σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζει ο νόμος. Περαιτέρω, υπενθυμίζεται ότι η ιδιωτικότητα του ατόμου πρέπει να τυγχάνει σεβασμού και στον εργασιακό του χώρο.
- Τα παιδιά πρέπει να τυγχάνουν ειδικής προστασίας και καθοδήγησης όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και, συγκεκριμένα, να προστατεύονται από οποιαδήποτε παρέμβαση στη σωματική, πνευματική ή ηθική τους ευημερία και ιδιαίτερα από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση. Βεβαίως, τα παιδιά έχουν επίσης δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους και να συμμετέχουν στην κοινωνία. Επιπλέον, πολύ σημαντικό είναι να αντιλαμβάνονται ότι το περιεχόμενο που δημιουργούν τα ίδια ή άλλοι και τα αφορά, ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την αξιοπρέπεια, την ασφάλεια και την ιδιωτική ζωή τους. Τέτοιο υλικό θα πρέπει να διαγράφεται κατόπιν αιτήματος του παιδιού ή του γονέα του. Γενικά, τα παιδιά θα πρέπει να ενημερώνονται για το on line περιεχόμενο και τις συμπεριφορές που είναι παράνομα και ποια είναι τα δικαιώματά τους σε τέτοιες περιπτώσεις.
Γενικά, οι κρατικές αρχές οφείλουν να προστατεύουν τους πολίτες από τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων που τελούνται μέσω διαδικτύου. Επίσης, οι πολίτες έχουν δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή (άρθρο 13 της ΕΣΔΑ) όταν προσβάλλονται τα δικαιώματά τους μέσω του διαδικτύου. Αποτελεσματική προσφυγή δεν σημαίνει απαραιτήτως προσφυγή στα δικαστήρια, αλλά μπορεί να παρέχεται από τον ίδιο τον πάροχο των υπηρεσιών διαδικτύου, από τις διοικητικές αρχές ή από άλλες αρχές ή φορείς που είναι επιφορτισμένοι με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Συμπέρασμα: Έχουμε δικαιώματα από και κατά τη χρήση του διαδικτύου και καλό είναι να ενημερωθούμε για αυτά, ώστε το διαδίκτυο να αποτελεί μόνο θετικό στοιχείο της ζωής μας.
