Στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, στην ταραγμένη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, οι «προεδρικές εκλογές» στα Κατεχόμενα, στις 11 Οκτωβρίου, με τελικό αποτέλεσμα την Κυριακή 18 Οκτωβρίου, με 12 υποψηφίους, εκ των οποίων οι 4 κομματικοί, αποκτούν έναν ιδιαίτερο, κρίσιμο χαρακτήρα.
Τρεισήμισι χρόνια μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά και διανύοντας τη μεγαλύτερη άκαρπη περίοδο μετά το 1974, όλοι συμφωνούν ότι το status quo δεν πρόκειται να συνεχιστεί στο διηνεκές. Ο εφιάλτης τής οριστικής διχοτόμησης είναι πιο κοντά παρά ποτέ, οι δεκαετίες περνούν, οι μνήμες τής συνύπαρξης ξεθωριάζουν και χάνονται με τους ανθρώπους, οι νέες γενιές έχουν συνηθίσει τα οδοφράγματα. Το τι θα πρεσβεύει για το Κυπριακό και για τις σχέσεις με τη μητέρα πατρίδα ο επερχόμενος Τουρκοκύπριος ηγέτης είναι εξαιρετικά κρίσιμο: μια ενδεχόμενη νίκη ενός «υποψηφίου» που στηρίζει λύση στη βάση τής Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας θα συνδράμει στην προσπάθεια για επίτευξη λύσης, καθώς οι πιθανότητες να επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις σύντομα θα είναι πολλές.
Εξάλλου, η μάχη που δίνεται στα Kατεχόμενα για την ανάδειξη του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη έχει ξεκάθαρη μορφή, καθώς συνιστά αναμέτρηση μεταξύ των δυνάμεων που επιδιώκουν ομοσπονδιακή λύση και των δυνάμεων που επιδιώκουν οριστική διχοτόμηση.
Ο σημερινός «Πρόεδρος» Μουσταφά Ακιντζί είναι ο θιασώτης της επανένωσης στο πλαίσιο της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και «η επανεκλογή του Ακιντζί δεν θα είναι μόνο προς όφελος των δύο κοινοτήτων, αλλά και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς θα συμβάλει να οδηγηθούν τα συμβαλλόμενα μέρη σε διάλογο» σύμφωνα με δηλώσεις της εκπροσώπου του Ντενίζ Μπιρίντς στην «Κυριακάτικη Χαραυγή»
Ερσίν Τατάρ και Μουσταφά Ακιντζί
Ο εκλεκτός της Τουρκίας Ερσίν Τατάρ, «πρωθυπουργός» σήμερα, ένθερμος υποστηρικτής των δύο κρατών και ενσαρκωτής του οράματος του Ερντογάν όχι μόνο για την Κύπρο, αλλά για όλη την ανατολική Μεσόγειο, υφίσταται μεν τη φθορά της διαχείρισης του κορωνοϊού και της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία (έλλειψη τουρισμού) και η οικονομική κρίση στην Τουρκία (πτώση της λίρας), αλλά έχει και την απροκάλυπτη συνδρομή του συστήματος Ερντογάν. Σ’ αυτό το πλαίσιο εγγράφεται τόσο η δήλωση Ερντογάν για τη «Γαλάζια Πατρίδα» όσο και αυτή του Τσαβούσογλου περί λύσης δύο κρατών και συνομοσπονδίας.
Από την άλλη μεριά, ο σημερινός «Πρόεδρος» Μουσταφά Ακιντζί είναι ο θιασώτης της επανένωσης στο πλαίσιο της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και «η επανεκλογή του Ακιντζί δεν θα είναι μόνο προς όφελος των δύο κοινοτήτων, αλλά και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς θα συμβάλει να οδηγηθούν τα συμβαλλόμενα μέρη σε διάλογο. Σε περίπτωση μη επανεκλογής του Ακιντζί, η μόνιμη διχοτόμηση θα φαντάζει ως το επικρατέστερο σενάριο, καθώς τα αμέσως επόμενα χρόνια αποτελούν την τελευταία ευκαιρία των Κυπρίων για επίλυση του Κυπριακού. Ο Ακιντζί επιδιώκει να καταστήσει την τουρκοκυπριακή κοινότητα ισότιμη με την ελληνοκυπριακή, αλλά και ανεξάρτητη απέναντι στην Τουρκία και όχι με μια σχέση μητέρας - κόρης» σύμφωνα με δηλώσεις της εκπροσώπου του Ντενίζ Μπιρίντς («Κυριακάτικη Χαραυγή», 13.9.2020).
Οι σχέσεις με την Τουρκία
Στην τελευταία αυτή φράση κρύβεται και το μεγάλο διακύβευμα των «εκλογών»: οι σχέσεις με την Τουρκία. Είναι η πρώτη φορά που τα εκλογικά προγράμματα των υποψηφίων στα Κατεχόμενα έχουν ξεχωριστό κεφάλαιο για τις σχέσεις των Τουρκοκυπρίων με την Τουρκία.
Την ώρα που ο Ακιντζί μιλά για κίνδυνο πολιτιστικής αφομοίωσης και απώλειας ταυτότητας από την πολιτική Ερντογάν, καθώς και για ανάγκη ισοτιμίας, αξιοπρέπειας και πολιτικής αυτονομίας, ο Τατάρ εμφανίζεται ως ο άνθρωπος που θα αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Τουρκία, αυτές τις σχέσεις που διασαλεύτηκαν τόσα χρόνια από τον «Πρόεδρο». Γιατί συνέβη αυτό; Την απάντηση μας την έδωσε το πρωτοσέλιδο της ναυαρχίδας των φιλικών κυβερνητικών εφημερίδων, και με οικογενειακές σχέσεις με τον Τούρκο Πρόεδρο «Yeni Şafak» με τον τίτλο «Ο Ακιντζί των Ελλήνων», αλλά και ο ίδιος ο Τατάρ, που ανακοίνωσε ότι θα πάρει πίσω «όλες τις απαράδεκτες υποχωρήσεις που έκανε ο Ακιντζί» («Vatan», 29.9.2020).
Από την άλλη πλευρά, σημαντικό ρόλο παίζει η ψυχολογία των Τουρκοκυπρίων απέναντι στις εξελίξεις. Δεν φταίνε μόνο κάποιοι πολιτικοί που παίζουν με υπαρκτούς και κατασκευασμένους φόβους της κοινότητας, όπου η Τουρκία μπορεί να είναι ένας καταπιεστικός γονέας, αλλά παρέχει ασφάλεια και δεν τους έχει εγκαταλείψει ποτέ. Κάποιοι μάλιστα τους βαυκαλίζουν με την ιδέα ότι μετά τη δημιουργία των δύο κρατών θα γίνουν και τα δύο μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάνοντας μια υπερβατική ανάγνωση της Συνθήκη Προσχώρησης του 2003, όπου προνοείται ένταξη όλης της επικράτειας με αναστολή εφαρμογής του κεκτημένου «στις περιοχές που δεν βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο της κυβέρνησης». Θεωρούν, λοιπόν, πως σε περίπτωση δύο κρατών, όπου η Συνθήκη Προσχώρησης θα πρέπει να υποστεί αλλαγές, θα είναι η ευκαιρία τους για να ενταχθούν και αυτοί. Αυτό, φυσικά, δεν πρόκειται να συμβεί για πολλούς λόγους. Οι πιο προφανείς;
Δεν θα δεχτεί ποτέ η Ε.Ε. να καταργήσει τη Συνθήκη Προσχώρησης του 2003, που αφορά δέκα κράτη - μέλη, ούτε επιθυμεί να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για Καταλανούς, Σκοτσέζους κ.λπ.
Τέλος, οι Τουρκοκύπριοι γνωρίζουν καλά ότι όσο κι αν η Τουρκία συνιστά μια -κυρίως πολιτισμική- απειλή, παράλληλα είναι ο βασικός χρηματοδότης τους, όπως επίσης δεν μπορούν να παραγνωρίσουν τη διαχρονική δυσκολία τής ελληνοκυπριακής πολιτικής ελίτ να μοιραστεί την εξουσία με τους Τουρκοκύπριους σε ένα ομοσπονδιακό κράτος.
Οι επερχόμενες «εκλογές» γίνονται σε πρωτόγνωρο κλίμα και λόγω των περιορισμών από την πανδημία. Είναι αδύνατο για τους ερευνητές να περπατήσουν στα Κατεχόμενα, να οσμιστούν την προεκλογική ατμόσφαιρα, να μιλήσουν με κόσμο, με τα κομματικά επιτελεία. Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις, περιορισμένες και αμφιλεγόμενες, δείχνουν ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος, πνιγμένη σε διλήμματα και σε αδυναμία ξεκάθαρης επιλογής.
* Η Μαρία Γιαννακάκη είναι πρόεδρος της Πρωτοβουλίας Ειρήνης και Αλληλεγγύης με την Κύπρο