Όσοι ξεκινήσαμε το σχολείο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 70 θυμόμαστε μία καθημερινή εργασία την οποία μας έβαζαν οι δάσκαλοί μας με τίτλο «Ωραίες εκφράσεις», τις οποίες μαθαίναμε απέξω, χωρίς να συνειδητοποιούμε, τις περισσότερες φορές, την ακριβή τους σημασία. Σε αυτή τη συλλογή σίγουρα θα είχε τη θέση του το σχέδιο Νόμου για τη Συνεπιμέλεια το οποίο είναι στη Διαβούλευση.
Είναι η τελευταία εκδοχή σειράς σχεδίων που είδαν το φως της δημοσιότητας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης τον τελευταίο χρόνο για τα οποία έχω τοποθετηθεί εκτενώς.
Αυτό το τελευταίο βρίθει ασαφειών και δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα για γαϊτανάκι δικών στις οποίες πρώτος θα εξαντληθεί και θα παραδοθεί ο πλέον οικονομικά αδύναμος. Η επιμέλεια λοιπόν του ανήλικου τέκνου όχι μόνο χάνει τον παιδοκεντρικό χαρακτήρα της, αλλά και γίνεται το τρόπαιο του οικονομικά ισχυρού γονέα.
Πλέον, με την τροποποίηση του αρ. 56 του ΑΚ, κατοικία του τέκνου δεν θεωρείται μόνο η κατοικία αυτού με τον οποίο συνήθως μένει, αυτόν που έχει δηλαδή την επιμέλεια, αλλά έγγραφα που το αφορούν επιδίδονται σε όποια εκ των δύο γονέων κατοικία.
Γιατί αφού η κυβέρνηση αναδιπλώθηκε όσον αφορά στην εναλλασσόμενη κατοικία μετά από τον ορυμαγδό των αντιδράσεων, κλείνει το ματάκι με αυτή τη διάταξη αφού θα θεωρείται ότι το παιδί έχει διπλή κατοικία. Δε χρειάζεται να επισημάνω τους πρακτικούς κινδύνους που κρύβει μία τέτοια ρύθμιση στο πλαίσιο των τεταμένων γονικών σχέσεων με αποτέλεσμα απώλεια σημαντικών εγγράφων εις βάρος του παιδιού.
Στο άρ. 1441 ΑΚ διαβάζουμε “ρυθμίζεται η κατανομή της γονικής μέριμνας και ιδίως η επιμέλεια των τέκνων, ο τόπος διαμονής τους, ο γονέας με τον οποίο διαμένουν“. Η φράση αυτή είναι ασαφής και ή δεν συνάδει με τα ισχύοντα, ή είναι πλήρης πλεονασμών, αφού ο έχων την επιμέλεια έχει και το παιδί στο σπίτι του. Μέχρι τώρα όταν όριζε το δικαστήριο την επιμέλεια όριζε και που θα μένει το παιδί καθώς και ποιός είναι ο γονέας με τον οποίο θα διαμένει. Τώρα μπορεί να έχουν και οι δύο την επιμέλεια αλλά να μένει κυρίως στον έναν. Ασαφής επομένως ο νόμος αφήνοντας παράθυρα για πολλές δίκες.
Η συνεπιμέλεια δεν πρέπει να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και να θεσπισθεί οριζόντια, σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις.. Το συμφέρον του τέκνου πρέπει να αξιολογείται από το Δικαστήριο εξατομικευμένα σε κάθε περίπτωση, μετά από στάθμιση και συνεκτίμηση πολλών παραγόντων.
Κορωνίδα ίσως των προβλημάτων ουσίας είναι το προτεινόμενο άρθρο 1511 ΑΚ, στο οποίο διαπιστώνεται μια εμμονή με το γονέα, τα δικαιώματα και τη στάση του, ενώ κατά τη συστηματική λογική της διάταξης, πρόκειται για μια γενική ρύθμιση με αντικείμενο το συμφέρον του παιδιού. Με την πρόταση για το άρθρο 1511 ΑΚ, το παιδί εξαφανίζεται από τη ρύθμιση και απλώς πλαισιώνει τα δικαιώματα και το ρόλο των γονέων.
Στην παρ. 4 κατά την άποψή μου αναπαράγεται το στερεότυπο κατά των γυναικών σύμφωνα με το οποίο οι χωρισμένες γυναίκες διαβάλουν στα παιδιά τον πρώην σύζυγό τους. Η αποτύπωση μισογυνιστικών στερεοτύπων σε νομοσχέδια είναι σαφώς αντίθετη με το κράτος δικαίου.
Οι πονηριές του σχεδίου Νόμου συνεχίζονται με το άρ. 1513: Τι άραγε σημαίνει ότι μετά το χωρισμό «οι γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα»; Αυτή η διάταξη αυτή, με μια και μόνη λέξη, επιχειρεί να εισαγάγει ως εκ του νόμου ισχύουσα, χωρίς καμιά εγγύηση ή προϋπόθεση, την ισόχρονη παραμονή του παιδιού με τον καθένα γονέα, άλλως την ισόχρονη εναλλασσόμενη κατοικία του! Κάτι όμως τόσο σοβαρό, τόσο αμφιλεγόμενο, μπορεί άραγε, να τεθεί συγκαλυμμένα, με μια και μόνη λέξη; Ευτυχώς, είναι τόσο αδύναμη και αντισυστηματική η όλη ρύθμιση, που εντέλει θα διευκολυνθεί η μόνη δυνατή και σκόπιμη ερμηνεία του «εξίσου», δηλαδή ότι σημαίνει «ισότιμα» και όχι ισόχρονα- –αν και βέβαια το «ισότιμα» είναι νομικά αυτονόητο
Με την τροποποίηση του 1532 η ανάθεση του παιδιού σε επίτροπο και ο εγκλεισμός του σε ίδρυμα, είναι πλέον πιθανότερος από πριν, αφού ο ίδιος ο νόμος δίνει εναύσματα και δυνατότητες στους γονείς να επιτίθενται ο ένας στον άλλο.
Η νομοθεσία, πόσο μάλλον το Οικογενειακό Δίκαιο που ρυθμίζει ευαίσθητες διαπροσωπικές σχέσεις, οφείλουν να αντανακλούν τη κοινωνία. Γι΄αυτό και είναι παράλογο να ισχυριζόμεθα ότι δε χρήζουν τροποποίησης οι διατάξεις του 1983. Είναι σα να ισχυριζόμαστε ότι οι κοινωνικές συνθήκες, δεν έχουν αλλάξει τα τελευταία 40 χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο η Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε προχωρήσει στην Αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου, τις οποίες και είχε παραδώσει στη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου.
Σε αυτό το πλαίσιο προβλεπόταν νέα κατηγορία πράξεων επιμέλειας (αποφάσεις που επηρεάζουν καθοριστικά το μέλλον του τέκνου, μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας), για τις οποίες απαιτείται κοινή απόφαση των γονέων, ακόμα κι όταν ο ένας γονέας ασκεί μόνος του την επιμέλεια. Με τον τρόπο αυτό ενισχυόταν ο ρόλος του μη έχοντος την επιμέλεια γονέα και υποχρεούνται οι δύο γονείς σε συνεργασία προς το συμφέρον του τέκνου. Οι εν θέματι διατάξεις έχουν ήδη ψηφιστεί.
Σημαντική αλλαγή επιχειρειρούνταν με την τροποποίηση του άρθ. 1520 ΑΚ σχετικά με το δικαίωμα επικοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, ενισχυόταν το δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο και προβλεπόταν ρητά ότι αποκλεισμός της επικοινωνίας μπορεί να επιτραπεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο πρέπει να διευκολύνει και να διασφαλίζει την επικοινωνία του παιδιού με τον δικαιούχο γονέα και να ενισχυθεί, ακόμη περισσότερο, με την τροποποίηση και του άρθρου 950 ΚΠολΔ ώστε να προβλέπεται η ενίσχυση της έμμεσης εκτέλεσης με την εκ των προτέρων απαγγελία χρηματικής ποινής για την περίπτωση που ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο παραβιάζει το δικαίωμα του άλλου γονέα να επικοινωνεί με αυτό.
Είναι σαφές ότι η εξαίρεση του δράστη ενδοοικογενειακής βίας από το δικαίωμα στην συνεπιμέλεια είναι επιβεβλημένη ακόμα και σε περιπτώσεις που η βία στρέφεται αποκλειστικά απέναντι στη σύντροφο.
Τέλος, μία αναδιαμόρφωση του Οικογενειακού δεν μπορεί παρά να λάβει υπόψη του τη διεύρυνση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε όλες τις μορφές γονεϊκότητας με τρόπο που να περιλαμβάνει τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και να προχωρήσει στη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, κάτι που δεν τόλμησε ούτε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
