Αγαπητοί σύνεδροι,
Εκ μέρους της Δημοκρατικής Αριστεράς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση να παρακολουθήσουμε τις εργασίες του Συνεδρίου σας.
Χαίρομαι που το συνέδριο σας άπτεται θεμάτων που αγγίζουν το σκληρό πυρήνα του κράτους δικαίου, αλλά και του σεβασμού των ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της Δημοκρατίας.
Φίλες και φίλοι σύνεδροι
Τιμωρία στ' αρχαία ελληνικά σημαίνει, σε πρώτη σημασία, βοήθεια, αρωγή, συνδρομή. Αυτή η σκέψη αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στο Διαφωτισμό από τον Ιταλό ποινικολόγο Cesare Becaria. Σκοπός της ποινής δεν είναι η εκδίκηση, αλλ' ο σωφρονισμός αυτού που διέπραξε το αδίκημα και ο παραδειγματισμός των άλλων. Άρα, ο σκοπός της ποινής είναι η πρόληψη υπό δύο έννοιες: γενική πρόληψη του κακού, δηλαδή ν' αποτρέψει πολλούς άλλους από το να θελήσουν ν' αδικήσουν (σωφρονισμός) και ειδική πρόληψη, ν' αποτρέψει, δηλαδή, το συγκεκριμένο άτομο από το να ξαναεγκληματήσει. Έτσι, το κράτος δικαίου δεν εκδικείται, αλλά διαπαιδαγωγεί και επίσης σκοπός του σωφρονιστικού συστήματος είναι να επανεντάξει στο κοινωνικό σύνολο, καλύτερο, τον καταδικασθέντα.
Εσείς είσθε βασικοί μοχλοί στην παραπάνω διαδικασία. Είστε αυτοί που καλούνται να υλοποιήσουν αυτά που ανέφερα και μάλιστα μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά αντίξοες.
Όλοι γνωρίζουμε ποια κατάσταση επικρατεί, διαχρονικά, στις ελληνικές φυλακές: Η έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα πριν από ένα χρόνο η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) δεν αφήνει πολλά περιθώρια.
Στην έκθεση αναφέρονται πολλές λεπτομέρειες για τις απαράδεκτες - όπως χαρακτηρίζονται - συνθήκες κράτησης και διαβίωσης των παράτυπων μεταναστών και των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές και απευθύνονται προς τις ελληνικές αρχές, έντονες συστάσεις για την βελτίωση αυτής της κατάστασης που, όπως σημειώνεται, βρίσκεται σε επίπεδα χειρότερα απ' εκείνα του 1997.
Η Επιτροπή διαπιστώνει εκτός των άλλων ότι οι ελληνικές Αρχές δεν τήρησαν τις δεσμεύσεις τους, ότι θα βελτιώσουν τις συνθήκες κράτησης παράνομων μεταναστών και ότι επιπλέον δεν θα κρατούνται σε αστυνομικά τμήματα και συνοριακούς σταθμούς φύλαξης.
Για την κατάσταση στις ελληνικές φυλακές τονίζεται ότι, δεν υπάρχει στρατηγικό σχέδιο για τη διαχείρισή τους, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να στερούνται της προσφοράς υπηρεσιών υγείας και υγιεινής.
Όπως λειτουργεί, το σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα δεν είναι σε θέση να παράσχει ασφαλή φύλαξη των κρατουμένων, ενώ στις φυλακές της χώρας εφαρμόζεται η πρακτική της «αποθήκευσης» κρατουμένων. Ιδιαίτερα ανησυχητικές βρίσκει η Επιτροπή τις συνθήκες στις φυλακές Άμφισσας και Κορυδαλλού αλλά και στην καινούργια φυλακή του Δομοκού.
Τις δυσμενείς συνθήκες τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν οι φυλακισμένοι ανά την επικράτεια καταδεικνύει και η διαπίστωση της διακομματικής επιτροπής ότι οι εισερχόμενοι στις ψυχιατρικές δομές των φυλακών αυξάνονται κατά 2000 ετησίως, με το ποσοστό των καθαρά ψυχασθενών να ανέρχεται σε 30% και τους υπόλοιπους να είναι καταθλιπτικοί και τοξικομανείς. Σημειώνεται πως το 1/3 των κρατούμενων γυναικών είναι τοξικοεξαρτημένο και το 1/4 άπορο, ενώ υπάρχει ανάγκη ακόμα και στοιχειώδη ιματισμό. Παράλληλα, οι ελλείψεις σε προσωπικό φύλαξης κυμαίνονται μεσοσταθμικά σε ποσοστό της τάξης του 35-55% και στους νοσηλευτές σε 50-60%. Ακόμη χειρότερη είναι η εικόνα στους γιατρούς και τους εγκληματολόγους. Λόγω έλλειψης προσωπικού, άλλωστε, δεν λειτουργούν πτέρυγες νεόδμητων φυλακών.
Αναμφισβήτητα ο ρόλος του σωφρονιστικού προσωπικού κάθε ειδικότητας και κάθε βαθμίδας είναι καθοριστικός για την διαβίωση των κρατουμένων. Οι συνθήκες εργασίας για τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους και τα δικαιώματα των κρατουμένων αντικατοπτρίζουν το επίπεδο μιας ευνομούμενης πολιτείας. Οι μεγάλες ελλείψεις στο προσωπικό έχουν αντίκτυπο στην καθημερινότητα των φυλακών.
Με το νέο Σωφρονιστικό κώδικα επιχειρείται η βελτίωση και η αναμόρφωση του συστήματος των φυλακών. Με μια σειρά από καινοτομίες όπως η ημιελεύθερη διαβίωση, ο ευεργετικός υπολογισμός της ποινής γι' αυτούς που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα, η προώθηση της κοινωφελούς και εθελοντικής εργασίας και εκτός φυλακής, ο εξορθολογισμός του συστήματος των αδειών, η βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης, η ανθρωπιστική βοήθεια για αυτούς που έχουν ανάγκη, το άνοιγμα της πόρτας των φυλακών σε διάφορους φορείς (Συνήγορο του Πολίτη, δικηγορικούς συλλόγους κ.λπ.) για λόγους διαφάνειας, ο διαχωρισμός κρατουμένων με βάση την βαρύτητα του εγκλήματος, το γενετήσιο προσανατολισμό, τυχόν πολιτισμικές διαφορές ,η αύξηση του χώρου που προορίζεται για κάθε κρατούμενο, η διαμόρφωση ειδικών χώρων για συζύγους, συντρόφους ή μέλη της οικογένειας του κρατουμένου.
Γίνεται προσπάθεια εξανθρωπισμού των φυλακών σε μια περίοδο που από το 2003 μέχρι σήμερα ο αριθμός των κρατουμένων από 8.400 έχει ξεπεράσει τις 12.500. Είναι φανερό ότι αυτός ο υπερπληθυσμός δημιουργεί αφόρητες συνθήκες διαβίωσης δημιουργώντας το υπόβαθρο για έκρυθμη κατάσταση εντός των καταστημάτων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια και των ίδιων των κρατουμένων αλλά και των σωφρονιστικών υπαλλήλων.
Γίνεται προσπάθεια να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην ανάγκη λήψης και διατήρησης των μέτρων ασφάλειας και την υπεράσπιση του κράτους δικαίου και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η επιτυχία όμως αρκετών από τα μέτρα που αναμένεται να προωθηθούν σύντομα στη Βουλή θα εξαρτηθούν και από την οικονομική στήριξη που θα παράσχει η πολιτεία δεδομένων των υπαρχουσών οικονομικών συνθηκών.
Όσο σημαντικός είναι ο οικονομικός παράγοντας άλλο τόσο σημαντικός είναι και ο ανθρώπινος παράγοντας. Το σωφρονιστικό προσωπικό είναι βασικός πυλώνας εφαρμογής του νέου νόμου. Γνωρίζουμε ότι οι συνθήκες εργασίες είναι δύσκολες, γνωρίζουμε ότι σήμερα ειδικά εσείς οι εργαζόμενοι στα σωφρονιστικά καταστήματα αποτελείτε βραχίονα της εμπέδωσης του αισθήματος της ασφάλειας σε συνθήκες ελευθερίας και δημοκρατίας για την κοινωνία.
Ο σωφρονιστικός υπάλληλος οφείλει να είναι όχι μόνο εφαρμοστής αλλά και θεματοφύλακας του κράτους δικαίου. Οι πολιτισμικές κ θρησκευτικές διαφορές των κρατουμένων, η ηλικία, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταξική προέλευση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι ατομικές παθογένειες, ο συγχρωτισμός ή η υπερσυγκέντρωση εγκλείστων σε ένα κατάστημα ποτέ δεν πρέπει να οδηγούν σε καταστρατήγηση του νομικού πολιτισμού.
Ένα καλά καταρτισμένο, αξιολογούμενο και καλά αμειβόμενο προσωπικό στα σωφρονιστικά καταστήματα βοηθά καίρια στην καταπολέμηση της βίας και της διαφθοράς, αντιστέκεται στον ευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας .
Μια σειρά από προτάσεις του Συλλόγου σας, όπως σύσταση σώματος εσωτερικών υποθέσεων, ανασυγκρότηση της σχολής φυλακτικού προσωπικού, σύσταση αυτόνομης σωφρονιστικής υπηρεσίας υπαγόμενης στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, κατηγοριοποίηση των καταστημάτων κράτησης κ.α., συνιστούν σημαντικά εργαλεία επικαιροποίησης και εξανθρωπισμού του σωφρονιστικού συστήματος.
Ένα πραγματικά δύσκολο επάγγελμα όπως το δικό σας απαιτεί υπευθυνότητα, σύνεση, αντιληπτικότητα, αίσθημα δικαίου. Αυτό από μόνο του οδηγεί σε διατύπωση δίκαιων οικονομικών αιτημάτων. Πλην όμως η κατάσταση που διέρχεται η χώρα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι δημοσιονομικές δυνατότητες της χώρας είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Όμως ζητήματα όπως δράσεις, αναδιαρθρώσεις υπηρεσιών, κινητικότητα εργαζομένων από άλλους φορείς προς το σωφρονιστικό σύστημα, κατάρτιση προσωπικού, μηχανοργάνωση της υπηρεσίας, καλύτερη διαχείριση υλικών και γενικά σε ο,τιδήποτε μπορεί να οδηγήσει, και με δικές σας προτάσεις, σε εξορθολογισμό και βελτίωση των συνθηκών εργασίας θα μας βρείτε, ως κόμμα συμμάχους και αρωγούς.
Κλείνοντας, αφού ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας, σημειώνω ότι αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα συμπεράσματά του. Και τούτο λόγω της εξαιρετικού του λειτουργήματος που επιτελείτε: γιατί οι συνθήκες φυλάκισης οφείλουν να είναι ακόλουθες των κεντρικών μας επιλογών ως κράτους και ως κοινωνίας. Κι αυτού του είδους οι πρόνοιες δεν αποτελούν «πολυτέλειες σε καιρούς χαλεπούς», όπως ίσως κάποιοι θα σπεύσουν να σκεφθούν, αλλά εχέγγυα διατήρησης του ανθρωπιστικού χαρακτήρα του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Γιατί δίχως τον ανθρωπισμό η δημοκρατία μετατρέπεται απλώς σε ένα σύστημα εκλογής αντιπροσώπων με κάλπη.
