Το ασφαλιστικό βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολιτικής διαμάχης που αγγίζει μια ολόκληρη σειρά από σύγχρονα προβλήματα-μερικά προφανή (δημοσιονομική εξυγίανση, φτώχεια των ηλικιωμένων) και άλλα λιγότερο προφανή (θέση της γυναίκας, προοπτικές των νέων, δικαιώματα μεταναστών).
Ούτε λίγο ούτε πολύ η έκφανση αυτής της διαμάχης θα καθορίσει πώς θα είναι η κοινωνία που θα ζούμε στο μέλλον, εμείς και τα παιδιά μας.
Σε πρώτο επίπεδο το ασφαλιστικό γίνεται συνήθως αντιληπτό ως πρόβλημα δημοσιονομικό-και δικαίως. Οι συντάξεις αποτελούν μεγαλύτερο μερίδιο του εθνικού μας εισοδήματος (γύρω στο 12%) από ό,τι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (γύρω στο 10%). Αυτό από μόνο του δεν λέει πολλά πράγματα. Είναι εσωτερική αρμοδιότητα του κάθε κράτους μέλους το που θα ρίχνει το βάρος της δημόσιας δαπάνης.
Η χρηματοδότηση του συστήματος συντάξεων είναι από τώρα προβληματική: το έλλειμμα (δηλαδή η διαφορά μεταξύ εσόδων από εισφορές και εξόδων για πληρωμή συντάξεων) εκτιμάται σε 4% έως 5% του ΑΕΠ – μιλάμε για σημαντικό τμήμα του συνολικού δημοσιονομικού ελλείμματος. Και επειδή η συνεχής αναφορά σε ελλείμματα μπορεί να προκαλέσει ένα είδος ανοσίας, ας σημειωθεί ότι τα συνολικά έσοδα του κράτους από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων φτάνουν το 4,4% του ΑΕΠ.
Εάν τώρα το έλλειμμα είναι δυσβάστακτο, σε λίγες δεκαετίες θα είναι αβάστακτο. Με τα σημερινά δεδομένα (δηλαδή χωρίς δραστική μεταρρύθμιση), η δαπάνη για συντάξεις αναμένεται να εκτοξευτεί στο 19,4% το 2035, και στο 24,1% το 2060 (έναντι μόλις 11,9% και 12,6% στην Ε.Ε. των 27). Αξίζει να αναφερθεί ότι αυτά τα στοιχεία δεν αμφισβητούνται από κανένα, ενώ επιβεβαιώνουν παλαιότερες εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης και των συνδικάτων. Άλλωστε, τα τελευταία δεν αρνούνται ότι στις επόμενες δεκαετίες η δαπάνη για συντάξεις θα διπλασιαστεί: απλώς ζητούν «να βρεθούν νέοι πόροι».
Βασική επιδίωξη ενός κράτος δικαίου είναι η εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης, όλων όσων ζουν εντός της επικράτειάς του ,για οποιονδήποτε λόγο και αν διαμένουν. Ειδικότερα το ζήτημα της διασφάλισης αξιοπρεπούς σύνταξης για τους πολίτες, είναι κομβικό για την πολιτεία διότι μέσα από αυτές τις ενέργειες επιβεβαιώνεται η αντίληψη ότι το κρατικό ασφαλιστικό σύστημα συνταξιοδότησης είναι κύρια κοινωνικό και κατόπιν ανταποδοτικό.
Όπως σημειώσαμε και παραπάνω στην παρούσα περίοδο είναι κοινός τόπος ότι το ασφαλιστικό σύστημα αντιμετωπίζει πολλαπλά οικονομικά προβλήματα. Με δεδομένο ότι πρόβλεψη για περαιτέρω επιδείνωση (στο εγγύς μέλλον) της δυσκολίας εξεύρεσης πόρων για να στηριχτεί ο κοινωνικός χαρακτήρας του συστήματος, η συζήτηση του παρόντος νομοθετήματος δεν μπορεί παρά να βρίσκει την ΔΗΜΑΡ απολύτως σύμφωνη με το περιεχόμενό του.
Η δημιουργία ειδικού κεφαλαίου με την επωνυμία «Εθνικό Ταμείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών» (ΕΤΚΑΓ), στόχο έχει τη δημιουργία αποθέματος για την πρόσθετη χρηματοδότηση των κλάδων σύνταξης των φορέων κοινωνικής ασφάλισης και τη διασφάλιση των συντάξεων των νέων γενεών.
Αναφέρεται στο νομοσχέδιο ότι βασική πηγή χρηματοδότησης του Ταμείου είναι οι πόροι από τα έσοδα του κράτους που προέρχονται από τα μερίσματα, τα δικαιώματα και την φορολογία των εταιρειών, οι οποίες θα αναλάβουν την έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και από την διάθεση αδειών για έρευνες.
Εδώ θα ήθελα να τονίσω ότι στο άμεσο μέλλον πρέπει να σκεφτούμε και την περαιτέρω αύξηση των πόρων αυτού του ταμείου και από άλλες ανάλογες πηγές όπως αυτές των εταιρειών εξορύξεως μεταλλευμάτων, ή φορολογίας εκπομπής ρύπων διοξειδίου του άνθρακα που με επιτυχία έχουν εφαρμοστεί και αποδώσει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (βλέπε Σουηδία) οδηγώντας σε μεγαλύτερη ανάπτυξη και ευημερία τόσο τους πολίτες τους όσο και το φυσικό περιβάλλον.
Στην Πρόταση Νόμου αναφέρεται η πρόβλεψη ότι, κατά τα επόμενα 25-30 χρόνια, μπορεί να έσοδα αυτά να ξεπεράσουν τα 150 δις ευρώ, οπότε η διάθεση ενός σημαντικού μέρους τους (άνω του 70%) στα ασφαλιστικά ταμεία θα αποτελέσει μια νέα, ιδιαιτέρως μεγάλη, πηγή χρηματοδότησης. Προβλέπεται επίσης η ενσωμάτωση στο υπό ίδρυση Ταμείο των λογαριασμών, και των ποσών που έχουν καταβληθεί σε αυτούς από το ΑΚΑΓΕ (δημόσιο κεφάλαιο αλληλεγγύης γενεών) που δημιουργήθηκε με το νόμο 3655/2008.
Το ποσό αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο. Μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο ορθολογικής αξιοποίησης εθνικού πλούτου, με κύρια στόχευση την ενδυνάμωση του κοινωνικού ιστού και την ασφάλεια των εργαζομένων, των κυριότερων παραγωγών εθνικού πλούτου. Βάζουμε ένα ακόμα στήριγμα στο κοινωνικό κράτος με αυτό το νομοσχέδιο, ενώ δημιουργούμε προϋποθέσεις αειφόρου ανάπτυξης μέσα από την διάθεση αυτών των κονδυλίων.
Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι παρόμοια πρακτική εφαρμόζουν στα αποθεματικά των δημόσιων συνταξιοδοτικών ταμείων χώρες όπως Ολλανδία, ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Καναδάς και Ιρλανδία, όπου αυτά έχουν σημαντική περιουσία ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η ορθή διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων αποτελεί όχι μόνο ισχυρό πυλώνα αλλά και δείκτη ευημερίας μιας ανεπτυγμένης κοινωνίας.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περιουσία του νορβηγικού δημόσιου συνταξιοδοτικού Ταμείου, τα κεφάλαια του οποίου προέρχονται από έσοδα από τους υδρογονάνθρακες της Νορβηγίας, ανέρχονται στο 130% του ΑΕΠ ενώ σημαντική περιουσία έχουν τα έξη Ταμεία του σουηδικού δημόσιου συστήματος (31% του ΑΕΠ) και το ιαπωνικό κρατικό Ταμείο (28%).
Θα ήθελα να επιμείνω στη Νορβηγία .Εδώ υπάρχει ανάλογη εμπειρία με την ίδρυση του Government Petrοleum Fund. Το Ταμείο αυτό χρηματοδοτείται από φόρους στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο που καταβάλλουν οι Νορβηγοί καταναλωτές, από τις εταιρείες που εκμεταλλεύονται τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της χώρας και από τα μερίσματα που εισπράττει το Ταμείο, καθώς κατέχει μετοχικό μερίδιο στη μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία της Νορβηγίας .
Την περίοδο 2000-2008 το Ταμείο αναπτύχθηκε με ρυθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου λόγω μεταφορών μεγάλου κεφαλαίου από το Υπουργείο Οικονομικών, ως αποτέλεσμα των αυξανόμενων τιμών πετρελαίου. Το 2006 μετονομάστηκε σε Ταμείο Συντάξεων (Government Pension Fund) προκειμένου να καταστεί κατανοητό στη νορβηγική κοινωνία πως απώτερος στόχος του είναι να βοηθήσει τις επόμενες γενιές. Πλέον το Ταμείο Συντάξεων της Νορβηγίας, αποτελεί το μεγαλύτερο συνταξιοδοτικό ταμείο στην Ευρώπη και το τέταρτο μεγαλύτερο στον κόσμο, με περιουσία άνω των 400 δισ. ευρώ.
Η συνολική αξία του Ταμείου το Μάρτιο του 2012, ήταν 613 δις US $, κατέχοντας το 1% της παγκόσμιας αγοράς μετοχών (σε πληθυσμό της Νορβηγίας: 4,5 εκατ. Το 2010). Μάλιστα το ταμείο αυτό επενδύει σε εταιρίες που δεν στηρίζονται στην παιδική εργασία, δεν κάνουν εμπόριο όπλων δεν συνεργάζονται με ανελεύθερα και δικτατορικά καθεστώτα.
Με το νομοθέτημα αυτό προβλέπεται η συγκρότηση Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Ηθικής. Σκοπός του οργάνου αυτού είναι η θέσπιση κινήτρων επενδύσεων, στο πλαίσιο των Αρχών της Ηθικής Επιχειρηματικότητας, ώστε οι επενδύσεις του υπό ίδρυση Ταμείου να γίνονται με κριτήρια κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης.
Είναι κομβικό για τα επόμενα χρόνια πτυχές της ηθικής ευθύνης όπως η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του φυσικού περιβάλλοντος , ή η ανάπτυξης της αστικής δημοκρατίας, να αποτελέσουν πλειοψηφικό ρεύμα και στο χώρο των οικονομικών επενδύσεων. Η επένδυση χρημάτων των συνταξιοδοτικών ταμείων πρέπει να αποσκοπεί στην ευημερία όλων, επενδυτών και αποδεχομένων την επένδυση.
Σε μια περίοδο κρίσης όπως η σημερινή αφήνουμε παρακαταθήκη για τις επόμενες γενεές την θωράκιση του κοινωνικού κράτους. Η κατασπατάληση των πόρων των προηγούμενων ετών είναι μάθημα, με παράδειγμα προς αποφυγή και οδυνηρή ήττα. Θέλουμε να καταστήσουμε σαφές, ότι το κοινωνικό κράτος, όπως και το περιβάλλον, το πήραμε δανεικό από τις επόμενες γενεές για να τους το κληροδοτήσουμε ισχυρότερο.
