Η μετανάστευση είναι φαινόμενο σύμφυτο με τον άνθρωπο στην παγκόσμια ιστορία. Συνηθίζω μάλιστα να λέω ότι η πρώτη μετανάστρια στην Ευρώπη ήταν η γυναίκα από την Αφρική που ήρθε στην ήπειρό μας έχοντας στην κοιλιά της τον πρώτο Ευρωπαίο.πολίτη.
Η πολιτική του zero migration που είχε ως στόχο η Ευρώπη τα προηγούμενο χρόνια αποδείχθηκε μία φενάκη και αυτό αποδεικνύεται από την υπογραφή του «Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Προσφύγων» το 2008, το οποίο εκπονήθηκε από συντηρητικές κυβερνήσεις όπως αυτές των Μέρκελ, Σαρκοζύ.
Μεταξύ των άλλων στο Σύμφωνο υπάρχει η παραδοχή ότι μέχρι το 2050 η γερασμένη Ευρώπη θα χρειαστεί 40 εκ. μετανάστες, βέβαια έχει σαφή κριτήρια επιλογής και χαρακτηριστικών αυτών, είναι οι μετανάστες που φαντασιώνεται η ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ, άρα ουσιαστικά μιλά για «πορρώδη» σύνορα (ούτε κλειστά ούτε ανοικτά). Το πιο
ενδιαφέρον σημείο βέβαια, το οποίο δεν κατέστη δυνατό να το εκμεταλλευτεί τότε η κυβέρνηση και το οποίο θα πρέπει, το έχω πει πολλές φορές να το αναδεικνύει η ελληνική πλευρά, είναι ότι κάνει λόγο για ενιαία πολιτική ασύλου: όμως αυτό λογικά και νομικά έρχεται σε αντίθεση με την ύπαρξη του Δουβλίνο ΙΙ. Άρα κάθε τέτοια συζήτηση, η οποία είναι ουσιαστική και χρήσιμη, απαιτεί προηγούμενη κατάργησή του.
Η μετανάστευση, όπως και πολλά άλλα ζητήματα, έχουν ευρωπαϊκή διάσταση, αλλά και εθνικές πτυχές που πρέπει να αναδειχθούν και να αντιμετωπιστούν: πρέπει η χώρα μας να δώσει ιδιαίτερο βάρος στις πολιτικές ενσωμάτωσης και ένταξης. Δεν θα κουραστώ να λεω ότι η απόδοση ιθαγένειας χωρίς τις αντίστοιχες πολτικές ενσωμάτωσης, δεν είναι παρά ένα χαρτί στο συρτάρι. Πρέπει να δημιουργηθούν οι αποτελεσματικές αυτές δομές που θα καθιστούν την ευρωπαική χρηματοδότηση ευέλικτη, διαφανή και αποτελεσματική, προϋποθέτει συνεκτικό και μακρόπνοο εθνικό σχέδιο, διαφορετικά θα αντιμετωπίζουμε εσαεί το φαινόμενο της «πίθου των Δαναίδων» με θύματα τους μετανάστες ως αντικείμενα εκμετάλλευσης και την κοινωνία ολόκληρη να βιώνει την ανασφάλεια, το φόβο, τις συνέπειες της παράνομης ύπαρξης ανθρώπων.
Η προηγούμενη κυβέρνηση δημιουργησε για πρώτη φορά Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής το οποίο όμως ουσιαστικά δεν υποστηριζόταν από ανθρωπινο δυναμικό, το Υπουργείο ήταν ουσιαστικά το γραφείο της Υπουργού. Επαναφέρω την πρότασή μου για ανάγκη δημιουργίας, τουλάχιστον σε επίπεδο Υφυπουργείου, διοικητικής δομής Κοινωνικής Συνοχής που θα «μαζέψει» όλα τα θέματα Δικαιωμάτων, Μετανάστευσης, Ισότητας, ευπαθών ομάδων, μειονοτήτων για να διαπνέονται οι πολιτικές και οι ύσεις από κοινό πνεύμα και στόχευση.
Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν έρχεται σε αντίθεση και αντιπαλότητα με την ασφάλεια. Αντίθετα, είναι έννοιες απόλυτα συνυφασμένες και πάνε χέρι-χέρι. Μόνο ο σεβασμός των Δικαιωμάτων παρέχει εχέγγυα ειρήνης και κοινωνικής γαλήνης. Η γνώση της ιστορίας δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι η προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πέρασε μέσα από τη θεσμοποίηση διεκδικήσεων για την προστασία της ασφάλειας της πολιτικής κοινότητας.
Είναι αναγκαίο να γίνει διαχωρισμός των επιμέρους περιπτώσεων στις μεταναστευτικές ροές: το συλλήβδην τσουβάλιασμα ανθρώπων συσκοτίζει το δημόσιο διάλογο, εμποδίζει την αντιμετώπιση των προβλημάτων ανάλογα με τα διαφορετικά νομικά καθεστώτα διεθνούς προστασίας και ευνοεί κοινωνικούς αυτοματισμούς. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ ερχόμαστε να διαχειριστούμε μεικτές ροές. Και εδώ επιτρέψτε μου να σημειώσω ότι οι πιο δύσκολες και μη διαχειρίσιμες ουσιαστικά περιπτώσεις είναι των ανθρώπων που ανήκουν στις «γκρίζες ζώνες» και των ανέφικτων επιστροφής.
Η Ελλάδα, σε συνεργασία με τις υπόλοιπες χώρες τις Ευρώπης που αντιμετωπίζουν ανάλογα ζητήματα, πρέπει να επιδιώξει τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, που θα δίνει έμφαση στις παρεμβάσεις εκείνες που θα επιτρέψουν στους κατοίκους της Αφρικής και της Ασίας να μείνουν στον τόπο τους, αλλά και θα παρέχει όλους τους αναγκαίους πόρους για την εγκατάσταση, τη διατροφή και την υγειονομική φροντίδα των μεταναστών, μέχρις ότου μπορέσουν να ενταχθούν δημιουργικά στην κοινωνία. Παράλληλα θα πρέπει να προβλέπεται ο επιμερισμός του βάρους της μετανάστευσης σε όλη την Ευρώπη, με κριτήρια τον πληθυσμό και το κατά κεφαλήν εισόδημα κάθε χώρας. Να νομιμοποιήσει όλους τους μετανάστες που πληρούν τις προϋποθέσεις νομιμοποίησης. Να εξετάζει γρήγορα τις αιτήσεις όσων ζητούν άσυλο με κριτήρια αντικειμενικά, όπως προβλέπουν οι διεθνείς ρυθμίσεις και να παρέχει άσυλο σε όσους πραγματικά το δικαιούνται εφοδιάζοντάς τους με τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα και παρέχοντάς τους όλα τα συναφή δικαιώματα. Να επαναπροωθήσει τους παράτυπους μετανάστες στις χώρες προέλευσής τους με σεβασμό πάντα των δικαιωμάτων τους. Για την διασφάλιση της τήρησης των προβλεπομένων από τις Συνθήκες απαραίτητη είναι η εμπλοκή του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης.
Πρέπει να κατοχυρωθεί θεσμικά το δικαίωμα στην οικογενειακή επανένωση στη χώρα υποδοχής, ειδικά σε περιπτώσεις όπου η χώρα προέλευσης είναι σε εμπόλεμη κατάσταση ή έχει καταδικαστεί για παραβιάσεις κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατ' επανάληψη.
Τα παραπάνω είναι μερικές από τις θεσμικές πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν άμεσα, εκτός αυτών που ήδη υπάρχουν, οι οποίες πρέπει να αναβαθμιστούν δραστικά, όπως η διευκόλυνση της άσκησης λατρευτικών καθηκόντων κάθε θρησκείας, τα προγράμματα γλωσσικής επιμόρφωσης, κ.ά.
Οι θεσμικές αλλαγές και τα διοικητικά μέτρα αρκούν για να λύσουν ένα τόσο πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό ζήτημα, όπως το μεταναστευτικό; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι.
Το ζήτημα της παροχής κοινωνικής παιδείας και καλλιέργειας στην Ελλάδα είναι κομβικής σημασίας. Οφείλουμε, και έχουμε ήδη καθυστερήσει, να προβούμε σε ενέργειες όχι μόνο επιμόρφωσης, αλλά ιδιοποίησης, ειδικά στους νέους, των εννοιών της κοινωνικής αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού, της κατανόησης, της βαθύτερης γνώσης του «άλλου» και της αποβολής στερεοτύπων. Έχουμε χρέος να μεταφέρουμε στους συμπολίτες μας πως σε μια κοινωνία η διαστρωμάτωση δεν μπορεί να εξαρτάται από τη γεωγραφική προέλευση ενός ανθρώπου ή μιας ομάδας ανθρώπων, αλλά από τις δεξιότητες και τη δυνατότητα κοινωνικής προσφοράς του καθενός. Η ανθρώπινη ύπαρξη, καθολικά και παγκοσμίως, δεν υπόκειται σε διακρίσεις τύπου νόμιμη ή παράνομη, ανώτερη ή κατώτερη, τα δικαιώματα του καθενός ξεχωριστά και των ανθρώπων συνολικά είναι κατάκτηση πολύτιμη, που επήλθε μετά από αιώνες κοινωνικής εξέλιξης και προόδου.
Πρέπει να ληφθεί υπόψη η ανάγκη της Ευρώπης να καλύψει το δημογραφικό κενό ενός πληθυσμού με έντονη γήρανση. Για ίδιους λόγους που πχ Γαλλία και Γερμανία αφομοίωσαν/ενσωμάτωσαν πολύ μεγάλους μεταναστευτικούς πληθυσμούς μετά τους, και δημογραφικά, καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους (και σήμερα το ένα τρίτων των "Γάλλων"/"Γερμανών" που η υφήλιος γνωρίζει είναι μετανάστης ή γόνος μεταναστών από Πολωνία, Ιταλία, Πορτογαλία, Τουρκία, Αλβανία/Κόσοβο, και σε ολοένα μεγαλύτερο αριθμό χώρες από άλλες ηπείρους) καλείται σήμερα όλη η Ευρώπη να ενσωματώσει (και όχι αφομοιώσει) προγραμματισμένα και με καθορισμένη μακρόπνοη πολιτική εκατομμύρια μετανάστες.
Η μετανάστευση δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με όρους φυσικών καταστροφών, αλλά με όρους ανθρωπιστικής κρίσης που απαιτεί σύμπραξη όλων των εμπλεκομένων προκειμένου να βρεθεί λύση βιώσιμης και αξιοπρεπούς διαχείρισης.
